Telegraphic Protectionism: Growth of Ottoman Telegraph Business as a Public Enterprise, 1854-1914

Creative Commons License

Üçer S. E.

Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, sa.21, ss.21-34, 2021 (Hakemli Dergi)

Özet

Telgraf Korumacılığı: Bir Kamu İşletmesi Olarak Osmanlı Telgraf Şebekesinin Genişlemesi, 1854-1914


Bu makale Osmanlı telgraf şebekesinin on dokuzuncu ve erken yirminci yüzyıllarda gelişimini işletmecilik tarihi perspektifiyle incelemeyi amaçlamaktadır. Telgraf işletmeciliği üzerine olan bu çalışma, yarı-çevre ülkelerde kamu hizmetlerinin işletmecilik tarihini ulaştırma, haberleşme, enerji, su ve kent ölçekli altyapı şebekeleri gibi dallarıyla inceleyen daha geniş bir araştırma gündeminin bir parçasıdır. Ancak Osmanlı haberleşme politikası telgraf şebekesinin kamu mülkiyeti ve kamu işletmeciliği altında yürütülmesi yönünde bir tercihle şekil almıştı. Bu tercih on dokuzuncu yüzyıl işletmecilik tarihinde yaygın rastlanan bir kalıp olan altyapı şebekelerinde yabancı şirketlere imtiyaz tanınması yönteminden bir sapma anlamına gelmekteydi. Osmanlı İmparatorluğu, diğer altyapı şebekelerinde imtiyazlar tanımasına rağmen telgraf şebekesini yabancı şirketlerin yayılmasına karşı koruma altına almıştı. Bu makale “telgraf korumacılığı” kavramının Osmanlı telgraf şebekesinin kamu mülkiyeti ve kamu işletmeciliği altında büyümesini incelemek için yararlı bir araç olduğunu iddia etmektedir. Güvenlik ve bürokratik nüfuz kaygıları telgraf korumacılığı stratejisinin oluşmasında önemli rol sahibi olmuştu. Bu makale bu yarı-çevre telgraf politikasının özgün biçimlenişini işletmecilik tarihi perspektifiyle analiz etmektedir.


Anahtar kelimeler: haberleşme, Osmanlı İmparatorluğu, telgraf işletmeciliği, kamu işletmeciliği, korumacılık, kamu hizmetleri politikaları, telekomünikasyon. 

Telegraphic Protectionism: Growth of Ottoman Telegraph Business as a Public Enterprise, 1854-1914

This article aims to provide a business history account for development of Ottoman telegraph network in the nineteenth and early twentieth centuries. Study of telegraphic business is a part of the greater research agenda, namely business history of utilities policy in semi-peripheral countries, with its branches of transportation, communication, energy, water, and urban scale infrastructure networks. However, Ottoman communication policy preferred public ownership and public enterprise of telegraph network. This preference demonstrates a deviation from nineteenth century business history pattern of concessions for foreign companies in infrastructure networks. Ottoman Empire protected its telegraph network from penetration of foreign companies, despite the fact that it granted concessions for other infrastructure networks. I argue that concept “telegraphic protectionism” is a useful tool to analyze growth of Ottoman telegraph business under public ownership and public enterprise. Concerns of security and bureaucratic centralization had a significant role in formation of this strategy of telegraphic protectionism. This article analyzes this specific formation of semi-peripheral telegraph policy by employing perspective of business history. 

Keywords: communication, Ottoman Empire, telegraph business, public enterprise, protectionism, utilities policy, telecommunications.