Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yıldırım T. (Yürütücü), Çimen S., Bolat B., Çam Taşkıran Z. G., Düdükçü H. V., Ersoy Ş., et al.
TÜBİTAK Projesi, 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, 2024 - 2026
Deprem, tarih boyunca önemli can ve mal kayıplarına yol açan bir doğal afettir. Ülkemizde de yıllar boyunca büyük şiddette depremler meydana gelmiş, bunun sonucunda yüksek can kayıpları ve maddi kayıplar yaşanmıştır. Depremlerin ağır sonuçları göz önüne alındığında; zarar görebilirliğin azaltılabilmesi ve yaşanan can kayıplarının önüne geçilebilmesi için son yıllarda deprem öngörü çalışmalarının önemi de artmıştır. Kaotik davranışa sahip depremlerin öngörüsü için ise deprem karakteristiğinin doğru bir şekilde analiz edilebilmesi ve çeşitli davranışlarının anlaşılabilmesi önem arz etmektedir.
Bu projede, büyük depremlerin habercisi olabilecek işaretlerin, depremlerin kaotik doğası gözetilerek analiz edilmesi ve büyük bir depremin meydana gelme zamanına dair yapılan öngörülerin, yapay zekâ modelleri kullanılarak dar bir zaman aralığına çekilmesi amaçlanmaktadır. Projede, sismik aktivitelerin kaotik davranışının büyük depremlerle ilişkisi, büyük depremlerin aynı/farklı fay zonlarında olası enerji ve stres aktarımı ve depremin meydana gelebileceği zonlarda olası büyük depremlerin zamansal risk tahmini üzerine odaklanılacaktır. Kaotik analizlerin sonuçlarına göre yapılacak olan risk tahminlerinin büyük depremlerin ne zaman gerçekleşebileceğine dair bir öngörüde bulunmaya yardımcı olabileceği düşünülmektedir.
Belirlenen araştırma soruları doğrultusunda; büyük depremler öncesi ve sonrasındaki sismik aktivitelerin kaotik davranışlarında deprem habercisi olabilecek değişiklikler gözlemlenip gözlemlenmediği; meydana gelen büyük bir depremden sonra aynı fay hattı üzerindeki bölgelerde büyük bir depremi tetikleyebilecek enerji aktarımının izlenebilirliği; farklı fay hatları üzerindeki bölgelerde büyük bir depremi tetikleyebilecek stres aktarımının izlenebilirliği ve sismik veriler, kaotik davranış bilgileri ve yapay zeka yaklaşımları kullanılarak meydana gelen büyük bir depremden sonra ikinci büyük bir depremin ne zaman yaşanacağının öngörülebilirliği araştırılacaktır.
Çalışma kapsamında, Türkiye'de büyük depremlerin yaşandığı farklı fay zonları temel alınarak bu fay zonlarının sismik aktivite kayıtlarını içeren veri setleri kullanılacaktır. Türkiye'deki farklı fay zonlarında meydana gelen büyük depremler ile bu zonlardaki sismik aktivitelerin kaotik davranışları analiz edilerek faylardaki enerji ve stres aktarımı incelenecek ve yapay zekâ modelleri ile risk tahmini yapılacaktır. Deprem öncesi ve sonrası yakın dönemlerde kaotik davranış değişimleri ve bu değişimlerin deprem habercisi olabilme özelliği analiz edilecektir. Fay hatları üzerindeki enerji aktarımı ve farklı zonlarda bulunan faylar arasındaki stres aktarımı incelemeleri de proje kapsamında gerçekleştirilecek olan diğer analiz çeşitleridir. Elde edilen bulgular, gelecek zamanlarda olası depremlerin risk tahminine yönelik yapay zekâ modelleri oluşturulmasında kullanılacaktır.
Bu çalışma ile Türkiye?de ilk kez sismik aktivitelerin kaotik davranışları ve bunların depremselliğe etkileri üzerine çok kapsamlı bir araştırma yapılmış olacaktır ve büyük depremlerin önceden tahmin edilmesi için yeni bir yaklaşım sunulacaktır. Projeden elde edilecek sonuçlarla Türkiye'deki fay hatlarındaki enerji ve stres birikiminin daha iyi anlaşılması ve risk tahminleri yapılması mümkün olacaktır. Deprem zamanının yanı sıra çalışmada sismik aktivitenin çeşitli bölgelerdeki etkisi, enerji aktarımı ve fay hatlarındaki stres birikimine dair bulguların değerlendirilmesi ve bu sayede afet hazırlığına katkı sunulması hedeflenmektedir. Daha etkili afet hazırlığı ve risk yönetimi için kritik bilgiler içerecek olan bu çalışma, yeni projelere temel oluşturacaktır ve Türkiye'deki deprem riskinin daha etkin bir şekilde değerlendirilmesine, afet hazırlık çalışmalarına ve toplumun afetlere daha iyi hazırlanmasına önemli katkıda bulunacaktır.