Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türken A. Ö., Pekin İ.(Yürütücü), Eren A. G.
TÜBİTAK Projesi, 2025 - 2025
Tarihi kent merkezlerinde kentsel kimlik unsurlarının ve kültürel mirasın görünürlüğü ve alandaki kullanıcıyla
ilişkisi, mekansal değerlerin devamlılığı için önemlidir. Ancak, bu gibi bölgelerde işlevini sürdüren ticari
faaliyetler, açık hava reklamcılığı, kentsel atıklar gibi unsurlar, alanda görsel kirlilik yaratarak kullanıcının
mekansal deneyimini zedeleyebilir. Bu bağlamda, İstanbul Tarihi Yarımada’da bulunan, hem tarihi ve kültürel
değerleri hem de güncel ticari ve turistik kullanımlarıyla öne çıkan Divanyolu Caddesi'nde de benzer sorunlar
tespit edilmiştir. Bölgedeki görsel kirlilik unsurları, yetersiz mekansal düzenlemeler, tarihi çevrenin
görünürlüğüne ve kentsel estetik algısına zarar vererek, kullanıcı deneyimini olumsuz etkilemektedir.
Araştırma süresince, Divanyolu Caddesi üzerinde mimari değere sahip yapıların görünürlüğünü olumsuz
etkileyen tabela, reklam, atık gibi görsel kirlilik unsurları ve görsel algıya etkileri; ısı haritaları, bakış oranları ve
dizileri üzerinden analiz edilecektir. Alan çalışması kapsamında görme konisinin çalışma ilkeleri benimsenerek
fotoğraf çekimleri gerçekleştirilecek ve göz izleme betimleme yazılımı aracılığıyla (3M VAS Görsel Dikkat
Yazılımı) bu fotoğraflar analiz edilerek ilk görüşte (1-5 sn) dikkat çeken görsel kirlilik unsurları sistematize edilip
incelenecektir. Araştırmanın devamında ise yapay zeka teknolojilerini kullanarak bu unsurları azaltmaya
yönelik mekansal düzenleme önerileri geliştirmek amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, araştırma, Divanyolu
Caddesi özelinde kullanıcı deneyiminin zenginleştirilmesine yönelik yerel pratikleri geliştirmeye, kentsel
mekanda görsel kirlilik unsurlarının pratik bir şekilde analiz edilebilmesi ve mekansal müdahale alternatifleri
üretilmesine ilişkin yöntemsel bir arayışa katkı sunacaktır. Proje sonucunda üretilecek mekansal düzenleme
önerileri, tarihi çevrede yaya deneyimini görsel algı açısından geliştirmeyi ve SKH 11: Sürdürülebilir Şehirler ve
Topluluklar hedefi doğrultusunda kültürel ve tarihi mirasın korunması ilkesine yönelik yerel uygulamaları
desteklemeyi amaçlamaktadır.