Akademik Veri Yönetim Sistemi
Can Z., Ökten M. B.(Yürütücü), Aydın A., Aydın Ö. F., Dokur A.
TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2022
Projemiz, 2010-2020 yılları arasında 6 ve üzeri büyüklüklerde meydana gelen deprem zamanlarında, iyonosferdeki anomalilerin oluşmasına neden olan etkenleri tespit edip (yer kabuğu hareketlerinden dolayı mı, güneş rüzgârı nedeniyle oluşan jeomanyetik fırtınalardan dolayı mı, diğer nedenlerden dolayı mı) yorumlayarak, anomalilerin depremden ne kadar süre önce oluştuğunu ve bu anomalilerin belirgin bir davranışı varsa bu davranışları da belirleyecektir. Araştırmamızın sonucunda, iyonosferik anomalileri önceden tespit edilebilmesiyle, depremin önceden kestirilmesi konusunda bilimsel yetkinlik kazanılacaktır. Çalışmamızın amaçlanan temel özgün değeri, Türkiye ile benzer iyonosferik özellikler gösterdiği düşünülen Avrupa’nın orta enlemli bölgelerinde gerçekleşmiş depremlerin tahminlerinin, istasyonların üçgen şeklinde konumlanarak iyonosfer verilerinin incelenmesi ve jeomanyetik indislerle irdelenmesidir.
Bu çalışmada yöntem olarak, Türkiye ile benzer iyonosferik özelliklere sahip olan, Avrupa Kıtası’nın İyonosferik Orta Enlem Bölgeleri’nde 2010 ile 2020 yılları arasında 6 ve üstündeki büyüklüklerde gerçekleşen depremler, depremin gerçekleştiği bölgenin üstündeki iyonosfer bölgesinin aracılığıyla, istasyonların konumlarına bağlı olarak iyonosonda veya GPS istasyonları kullanılarak elde edilen verilerle birlikte incelenecektir. Şayet istasyon konumları elverişliyse, istasyonlar köşelerde, deprem bölgesi de üçgen içinde olacak şekilde bulunduğu üçgenler kurularak, on beş günlük hareketli ortalama, alt çeyrek, üst çeyrek, bu üç veriye dayanarak elde edilen alt ve üst sınırlar aracılığıyla, gözlemlenen verinin alt sınırdan düşük olduğu anlara negatif anomali, üst sınırdan yüksek olan anlara pozitif anomali adı verilerek hesaplanan TEC (Toplam elektron içeriği) anomalileri belirlenerek, bu anomalilerin zamanları ve büyüklükleri karşılaştırılarak, hangilerinin deprem kaynaklı, hangilerinin jeomanyetik fırtına, insan etkisi gibi diğer dış etkenler kaynaklı olduğunun ayırt edilmesi sağlanacaktır. Böylece, depremin büyüklüğü ile anomalilerin oluşumu arasında bir bağlantı kurulacaktır.
Proje kapsamındaki bölümler, sorumlu kişiler ile birlikte aşağıdaki gibidir.
1. İncelenecek depremlerin belirlenmesi ve iyonosonda veya GPS-TEC ölçüm yöntemi cinsinden araştırılacağı konuda sınıflandırılması, Ömer Faruk AYDIN 2. Deprem bölgesindeki iyonosonda ve GPS istasyonlarının belirlenmesi, deprem merkezine yaklaşık konumlarının hesaplanması, Almina DOKUR, Mehmet Baran ÖKTEN3. İyonosonda ve GPS-TEC verilerinin indirilmesi, Ömer Faruk AYDIN 4. Depremin gerçekleştiği tarihlerde, deprem bölgesindeki insan faaliyetleri gibi yerel ve jeomanyetik fırtınalar gibi küresel, iyonosferi etkileyebilecek dış etkenlerin belirlenip yorumlanması, Mehmet Baran ÖKTEN, Anjelika AYDIN, Almina DOKUR, Ömer Faruk AYDIN 5. İyonosfer verilerinin incelenmesi, aynı deprem için farklı iyonosondalarda eşzamanlı olarak gerçekleşen anomalilerin tespiti edilmesi, Mehmet Baran ÖKTEN, Ömer Faruk AYDIN 6. Önceki bilgilerin ışığında, iyonosfer verileri ile tüm etkenler arasında sebep-sonuç ilişkisi kurulması, Mehmet Baran ÖKTEN
Olarak sıralanabilir.
Bu çalışmanın yaygın etkisi, Türkiye’de gelecekte gerçekleşebilecek depremlerin, iyonosferin incelenmesi ve toplam elektron içeriğindeki anomalilerin belirlenmesi yoluyla erken tespiti ile ilgili ülkemizde yapılacak çalışmalara yol göstermektir. Bu bağlamda yapılacak çalışma İyonosfer’in de derinlemesine incelenmesi ve haritlandırılmasını gerektireceğinden sadece deprembilimciler değil aynı zaman da atmosfer bilimciler de yapacağımız çalışmadan faydalanabilecek ve vardığımız sonuçları kullanabilecektir. Ek olarak, çalışmadan elde edilecek sonuçlar, ulusal ve uluslararası bilimsel dergilerde yayımlanmak üzere gönderilecek, kongrelerde sunulacaktır.