Kompostlamanın Sağlayabildikleri ve Sağlayamadıkları :

(Gelişmekte olan ülkelerde yaşanan başarısız kompost tesisleri ile ilgili yapılan araştırma sonrasında yazılan bir rapor)

(Kaynak : Dünya Bankası Raporu)

Kompostlama, (atıksu arıtımında olduğu gibi) doğada kendiliğinden oluşan bir olay olduğundan bilhassa gelişmekte olan ülkelerdeki politikacılar ve planlama mühendisleri tarafından kolaylıkla yapılabilir olarak algılanmış ve hızla planlanıp inşa edilmiş bir çok tesis çalıştıralamamıştır.

İyi planlanmayan bir tesisin maliyeti yüksek olmakta ve belirli bir süre sonra tesis zarardan dolayı kapatılmaktadır.

Kompostlamanın Sağlayabildikleri ve Yapılması Gerekenler :

- Kaynakta ayrı toplama ile organik maddeler ayrıştırılmalıdır

- Tesis ölçeği işletilebilir ölçekte küçük tutulmalıdır

- Önce, emek yoğun tesislerde tecrübe kazanılıp daha sonra otomatik sistemlere geçilmelidir

- Kompost ürün için pazar ve ekonomi durumu iyice araştırılmalıdır

- Daha önceki ve mevcut kompost tesisleri, işletme, maliyet, vs gibi yönleriyle iyice araştırılmalıdır

- Kompost kalite standartları belirlenmeli ve bunlara uygunluk için yapılacaklar tespit edilmelidir

- Kompostlama tesisleri, tüm atık yönetim sisteminin bir parçası olarak planlanmalı ve buna göre hareket edilmelidir

- Halk desteği ve eğitimi için çalışmalar önceden planlanmalı ve yapılmalıdır

Kompostlamanın Sağlayamadıkları ve Yapılmaması Gerekenler:

- Ayrı toplanmayan atıklar kompostlaştırılmaya çalışılmamalıdır

- Öncelikle büyük tesisler inşa edilmemelidir

- Otomatik tesisler, işletme ve bakım maliyeti açısından iyi irdelenmeli ve mümkünse tercih edilmemelidir

- Kompost ürününün çok kolaylıkla kullanılıp satılabilecek malzeme olduğu yanılgısına düşülmemelidir

- En uygun teknoloji seçeneği araştırılmalıdır

- Enzim veya özel bakteri türü gibi sihirli teknolojilere inanılmamalı, çok iyi bir planlama yapılmalıdır.

KOMPOSTLAŞTIRMA UYGULAMALARI VE BAŞARISIZLIKLAR

Aşağıda görüldüğü gibi birçok tesise büyük yatırım harcamaları yapılmış ama hiçbiri tam olarak çalıştırılamamıştır :

(Buradaki hedefimiz kişi yada firmaları suçlamak değil, Ülkemizde para harcanmasına rağmen çevre yatırımlarının neden işlemez halde olduğunun tespitidir. Sayfalarımızın cevap ve yoruma her zaman açık olduğunu ve bundan memnuniyet duyacağımızı tekrar belirtmek isterim.)

Giresun Kompostlaştırma Tesisi

Giresun kompostlaştırma tesisi, 1986 yılında kurulmuş olup sadece 5 yıl çaliştırilabiiniiştir. Tesis şimdi çalişmamaktadır. Bu tesis, Izmir’deki ….

Makina Sanayi ve Limited Şirketi tarafindan kurulmuştur. Tesisin kuruluş kapasitesi 60 ton/gün olup, bu kapasite tesisin çalıştığı süre içinde yeterli olmuştur.

Elde edilen ve sadece tarımda kullanılmak üzere alıcı bulabilen kompost, tüketicilere ücretsiz olarak verilmekteydi. Ancak biinçsiz işletme sonucunda, kompost tam oluşmadan ve henüz sıcaklık yüksek seviyelerde iken dağıtım yapıldığı için fazla alıcı bulamamıştır. Tüketiciler de bu kompostu kullanmaktan memnun olmamışlardır. Özellikle koku önemli şikayetlere neden olmuştur. Sadece bir çi.ftçiden alınan bilgiye göre, kendisinin kompostu kullandığı yıl içinde yetiştirdiği patates veriminin oldukça yüksek olduğu öğrenilmiştir. Uygulama sırasında kompost sıcaklığının çok yüksek olduğu gerekçesi ile kireç kullanılması da gerekmiştir.

Alınan bilgilere göre tesisin çalışmasının durdurulma sebepleri aşağıda sıralanmıştır:

* Çöp çok fazla nem içerdiği için hem işletmede sorun çıkmış hem de makinalar çok çabuk yıpranmıştır. Özellikle biyo-kimyasal reaktörün dişlileri çok çabuk aşınmış ve dolayısıyla işletme maliyetleri yükselmiştir. Ayrıca kompost neminin yüksek olması kompost kalitesini düşürmüş, gübre yeterince kurutulamamış ve koku problemleri artmıştır.

* Kış şartlarında yağıştan dolayı cidd? işletme zorlukları yaşanmıştır.

* Kompost kaliteli ve istenilen niteliklere sahip olmadığı için yeterince alıcı bulamamıştır.

* Ayrılan değerlendirilebilir katı atılar da yeterince pazarlanamamıştır.

* Kapatmanın en önemli nedeni işletmenin bilinçsiz kişiler tarafindan çahştınlıması olmuştur.

Mersin Kompostlaştırma Tesisi

Mersin’de bir kompostlaştırma tesisinin kurulmasma 1977 yılında karar verilmiştir. Tesis, 1984 yılında işletmeye girmiştir. Mersin’deki kompostlaştırma tesisinin kapasitesi, 160 t/h’dır. Bu miktar, Mersin’in toplam çöpünün yaklaşık % 50’sini tekabül etmektedir. Kompostlaştırma tesisi, Fransız GONDAT firması tarafından kurulmuştur. Kuruluş yeri olarak, kentten yaklaşık 20 km uzaldıkta ve dağın tepesinde bulunan Çavuşlu mevkii seçilmiştir. Aynı yere daha sonra Mersin düzenli depolama sahası kurulmuştur. Bu tesislerin toplam alanı, 67 ha’dır.

Tesis, ilk planladığında üç bölümden ibaretti. Ancak, aittan havalandırma sisteminin çalişmamasmdan dolayı aşırı böceldenme meydana gelmiştir. Bundan dolayı toplam sadece bir aylık bir çalışmadan sonra bu bölüm iptal edilmiştir.

Kompostun kalit’~si ile ilgili Ege ve Çukurova Oniversite’lerine bazı analizler yaptınlmıştır. Ancak, bu analizlerin raporları yetkililer tarafından bulunamadığı için Mersin’de üretilen kompostun kalitesi ile ilgili herhangi bir bilgi edinilememiştir.

Tesisin çalışması ile ilgili en önemli dezavantajiar yetkililer tarafından aşağıda sıralandığı şekilde belirtilmiştir.

* Tesisi projelendiren firma, tesisi Fransa’nın çöp özelliklerine göre tasarlamış ve Türkiye’deki çöp niteliklerine ve değerlendirilebilir malzeme piyasasını dikkate almamıştır.

* Tesisi projelendiren firma, eski teknoloji kullanmış ve yedek parçalar gerektiğinde firmanın artık piyasada bulunmadığı anlaşılmıştır.

* Kompost yığınlannın bulunduğu bölümün zemini beton olmadığı için, bu bölüme yağmurlu havalarda ginlememekte ve bundan dolayı tesis çalıştınlamamaktadır.

* Siyasi sebeplerden dolayı, tesis birkaç kez devre dışı bırakılmıştır. Aynı sebeplerden dolayı, yeterince kalifiye personel temini mümkün olmamıştır.

* Kış aylarında aşırı ıslanmadan dolayı kompost elekten geçirilememekte ve kaba kompost ince komposttan aynştınlamamaktadır.

Bunlardan anlaşılacağı gibi, tesis oldukça eski bir teknoloji ile çalışmaktadır. Belediye, işletmede zorluklar çekmekte ve tesisi sürekli şekilde çalıştırmamaktadır.

Antalya Komposrl4şrrnma Tesisi

Antalya’da 1984 yılında bir ayırma ve kompostlaştırma tesisi kurulmuştur. Bu tesisin kapasitesi 50 t/gün olarak tasarlanmış ve Antalya’nın ihtiyaçları için çok yetersiz

kalmıştır. Tesis İzmirli ….. firması tarafindan projelendirilmiş ve inşa edilmiştir. Tesiste herhangi bir yabancı teknoloji kullanılmamıştır.

Kompostlaştırma tesisi 1989 yılına kadar çalıştınimış ve bu tarihten sonra devre dışı bırakılmıştır. Bunun Antalya’daki yetkililer tarafından belirtilen en önemli nedeni, çok yüksek elektrik ihtiyacmdan kaynaldanan işletme maliyeti olmuştur. Ayrıca, Antalya’daki yetkililerce, kompostlaştırma tesisinin verimsiz çalıştığı da belirtilmiştir.

Antalya’daki kompostlaştırma tesisinde üretilen kompost ile yapılan iki analizin sonuçları, kompostun genel olarak gübre niteliklerine sahip olduğunu, ancak daha fazla olgunlaşması gerektiğini belirtmektedir. Ayrıca, kompostta bulunan yabancı madde oranı da yüksek bulunmuştur.

Marmaris KOMPOSTLAŞTIRMA Tesisi

Marmaris’te bulunan kompostlaştırma tesisi de …. tara.findan projelendirilmiş ve inşa edilmiştir. Bu tesisi, 1 ay boyunca Ismak firması işletmiş ve daha sonra Marmaris Belediyesi’ne devretmiştir. Belediye yetkililerine göre, tesise sadece üç defa çöp kamyonu gelmiş, ondan sonra da herhangi bir çalışma olmaniiştır.

Izmir Kompostlaştırma Ve Geri Kazanma Tesisi

İzmir’de, 1968 yılında Çiğli ve Halkapmar’da 150’şer ton günlük kapasiteli iki adet geri kazanma ve kompostlaştırma tesisi kurulmuştur. Bu tesisler, Danimarka teknolojisi ile yapılmış ve 1985 yılına kadar çahşmıştır.

Tesislerin meskun bölgelere yakın olmalarından dolayı koku vb. rahatsızlıklar ve bunlardan kaynaklanan bazı şikayetlerin olduğu öğrenilnıiştir.

1985 yılında İzmir’in Uzundere mevkiinde meskun bölgeden uzak bir alanda 500 ton/gün kapasiteli bir ayırma tesisi kurulmuştur. Bu tesisin mühendislik işleri ….. Paı-tner grubu tarafindan yapılmış ve inşaat işleri Gamal Bühler/Holtzmann konsorsiyumu tarafindan gerçekleştirilmiştir. Yeni kompostlaştırma tesisi

1988 yılında faaliyete geçmiştir:~Bu tarihte diğer iki eski tesis devre dışı bırakılmıştır.

Değerlendirilebilir katı atıkları ayıran tesisinin işletmesi Belediye tarafindan bir (hurdacı) müteahhide ihale edilmiştir. Ancak denetim noksanlarından dolayı sistem aksamalı çalışmaktadır. Özellikle makinalardaki anzalann tamiratı cidd? sorun oluşturmaktadır.

Havalandırma sistemini atıksu dren4j sisteminden ayıran CrNi 316 çelik saçlarmda yapılnuştır. Aşınmadan dolayı havalandırma sistemi şu anda devre dışı kalmıştır. Izmir kompostlaştırma tesisinde oluşan sızıntı suları için herhangi bir antma tesisi mevcut değildir. Ancak, yaz aylarmda smntı. suları yığmlann nemlendiıilmesi için kullanılmaktadır. Kış aylarında ise doğal yağışlarla artış gösteren sızıntı suları alıcı ortama doğrudan deşarj edilmektedir. Atık havanın temizlenmesi için de herhangi bir tesis mevcut değildir.

Yukarıda anlatıldığı gibi, …., Türkiye’de kompostlaştırma konusunda ilk girişimleri gerçekleştirmeye gayret eden bir kuruluştur. Bu şirket, 1983 - 1989 yılları arasında Türkiye’de ondan fazla yerde geri kazanma ve kompostlaştırma tesisleri kurmuştur. Bu yerler genellikle orta ve küçük yerleşimlerdir. Ismak’ın inşa ettiği tesisler haklunda bazı bilgiler Çizelge l’de verilmiştir.

Çizelge 1: …firması tarafından inşa edilmiş kompostlaştırma tesisleri

Yer	Tesis kuruluş yılı	Tesis çalışma süresi	Tesis kapasitesi (t/gün)	Tesis bedeli (TL)	Tesis bedeli (DM)
Turgutlu (Manisa)	1984	4yıl	20	22500000
Akhisar (Manisa)	1984	6-7 ay	50 .	45000000
Alaşehir (~zmir)	1985	6ay	50	50000000
Edirne	1985	6ay	80	125000000
Giresun	1986	5 yıl	60	Bilgi verilmemiştir	Bilgi veri!memiştir
Antalya	1986	5yıl	150	170000000
Yalova	1986	2 ay	80	Bilgi verilmemiştir	Bilgi yenimemiştir

Yer	Tesis kuruluş yılı	Tesis çalışma süresi	Tesis kapasitesi (t/gün)	Tesis bedeli (TL)	Tesis bedeli (~M)
Gebze	1987	İnşaatın yansı bittikten sonra iptal ediLmiştir	150	180 000 000
Adapazan	1987	İptal edilmiştir	250	Bilgi verilmenuştir	Bilgi verilmemiştir
Marmaris	1985	4 - 5 ay	20	50000 000
Uşak	1988	4-Say	100	Bilgi verilmemiştir	Bilgi verilmemiştir
Bursa	‘	Fizibilite aşa-masında iptal edilmiştir	Henüz belirlen-memiştir	Bu aşamaya ge-linmemiştir	Bu aşamaya gelinmemiştir
Konya		Fizibiite aşa-masında iptal edilmiştir	Herniz belir!en-meıniştir	Bu aşamaya ge-limnemiştir	Bu aşamaya gelinmemiştir

Yukandaki çizelgelerde gösterilen tesislerin çalışma prensipleri (3iresun’da kurulan tesis için anlatılan ve aşağıda kısaca özetlenen çalışma prensibine benzemektedir.

* Çöpler karışık olarak katı atık ayırma bandına dökülür. Değerlendirilebilir atıklar burada manüel şekilde ayrılır.

* Kompostlanabilir atıklar bir biyoreaktöre aktanlır. Bu reaktör, Ön Rapor’da anlatılan “tünel kompostlaştırma” sistemine göre çalışan uzun bir döner silindirdir. Bu silindirin içinde, poşet vb. büyük cisimleri parçalayan bıçaklar mevcuttur. Sekiz saat kadar burada işlem gören atıklar havalandınimış ve homojenize edilmiş olarak kendi kendine ısmır.

* Reaktörden çıkan atıklar, bir elekten geçirilir. Bu elekte, ayırma yapan kişilerin

gözünden kaçan plastik, kağıt vb. malzemeler komposta giden ince organik

malzemelerden ayrıştınlır.