Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, -, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İLKNUR AKKAYA
Danışman: Nur Urfalıoğlu
Özet:
11. yüzyıldan itibaren Anadolu'da resmi varlığı görülen Selçuklular, 13. yüzyıla kadar geçen süre boyunca, sanat ve mimaride çok başarılı örnekler vermişlerdir. Büyük Selçukluların devamı olan Anadolu Selçukluları, Türkiye Selçukluları veya Selcûkıyân-ı Rûm (Rum Selçukluları) olarak da adlandırılmaktadır (Sümer, 2009:380). Malazgirt zaferinin ardından Süleyman Şah, İznik'i başkent yaparak Selçuklu Devleti'ni kurmuştur (1075-1080). Saltuk Bey, Mengücek Gazi, Danışmend Gazi gibi Türkmen beyleri çeşitli bölgeleri ele geçirerek Anadolu'nun fethedilmesinde önemli bir rol oynamışlardır (Sümer, 2009:380) Dönemin karışık siyasi ve kültürel yapısı içerisinde, özellikle 13. yüzyılın başlarında yoğun bir inşa faaliyetinde bulunarak, İslam ve İslam öncesi inanışlara ait ögelerin senteziyle birlikte özgün kompozisyonları meydana getirmişlerdir. Selçuklu'nun Anadolu'yu fethi yeni bir kültür ve sanat ortamı yaratmıştır. Dönemin kültürel birikiminin izleri bezemelere yansıyarak taş, mermer, çini ve tuğla malzemelerle birlikte hayat bulmuştur. Selçuklular fethettikleri yerlerde kale ve surları onarmış, cami, mescit, kervansaray/han, hamam, medrese, zaviye, hankah ve türbe gibi pek çok yapı inşa etmişlerdir. Bu yapıların içerisinde medreselerin Anadolu'da önemli bir gelişme gösterdiği, özgün ve önemli örneklerinin verildiği görülmektedir. Zaman içerisindeki gelişme hem plan şeması hem de bezeme programı üzerinden gözlenebilmektedir. Özellikle taç kapılarda yoğunlaşan bezemelerle de dönemin düşünce yapısı, çeşitli kültürlerin senteziyle yoğrularak malzemeye işlenmiştir. Bu çalışmada Anadolu Selçuklu bezeme sanatının eşsiz örneklerinin verildiği medreselerde giriş cephelerinde yer alan bezemeler incelenmektedir. İncelenen yapıların bir kısmı günümüzde de varlığını sürdürmekte, bir kısmı ise tamamen ya da kısmen tahrip olmuş durumda bulunmaktadır. Anadolu Selçuklu dönem olarak ele alındığından Anadolu Selçuklu devletine bağlı beyliklerin yapıları da incelenen eserlere dahil edilmiştir. Geniş bir coğrafyaya yayılan eserlerde daha detaylı inceleme yapabilmek adına dönemin önemli merkezleri olan Konya, Sivas, Kayseri ve Erzurum şehirlerinde yer alan eserler üzerine çalışma yapılmıştır. Belirlenen eserlerle katalog çalışması yapılarak bezemeleri bir arada değerlendirme olanağı elde edilmiştir. Çalışma sonunda elde edilen tüm bilgi, belge ve eserlere ait detaylı fotoğrafların değerlendirilmesiyle Anadolu Selçuklu medreselerinin süsleme programına dair kapsamlı bir inceleme ortaya konmaya çalışılmıştır.