Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: CEREN BAYHAN
Danışman: Zehra Can
Özet:
Doğal bir plazma olan iyonosfer, yeryüzünden yaklaşık 60 km ila 1100 km yükseklikte bulunan, Güneş kaynaklı ışınımlar nedeni ile iyonize olmuş gazlardan oluşan ve radyo dalga yayılımı açısından oldukça önemli bir atmosfer tabakasıdır. İyonosfer tabakası coğrafi konum, gece-gündüz, mevsim, güneş aktivite, jeomanyetik fırtına, deprem gibi etmenlere bağlı olarak değişim göstermekte, bu sebeple iyonosfer modellemesi yapılırken bu etkilerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu tez çalışması jeomanyetik fırtınalar nedeniyle iyonosferde meydana gelen iyonosferik fırtınalar üzerine kurulmuştur. Jeomanyetik fırtına, genellikle gezegenlerarası manyetik alandaki anormal koşullar ve çeşitli güneş aktivitelerinin neden olduğu güneş rüzgârı plazma emisyonları nedeniyle Dünya’nın manyetik alanında küresel bir bozulmadır. Bu çalışmada, 25. Güneş döngüsünün başlangıcından itibaren dört yılı kapsayacak olan zaman diliminde meydana gelen ve jeomanyetik aktivitenin önemini belirtmek için beş seviyeli bir sistem olan G ölçeğine göre belirlenen jeomanyetik fırtınaların dağılımı incelenmiştir. Çalışmanın ilk amacı güneş rüzgârı parametrelerinin (𝐵𝑧, F10.7) ve jeomanyetik indislerin (Dst, Kp) fırtınaya olan etkisini açıklamak için çalışmada istatistiksel bir model olan regresyon modeli kurulmuştur. Ayrıca jeomanyetik fırtınaların orta enlem bölgesi kapsamında iyonosferde yarattığı pozitif ve negatif
iyonosferik fırtına değişimlerini görmek için GIRO (Global Ionosphere Radio Observatory) iyonogram verileri kullanılarak elde edilen iyonosferin F2 bölgesindeki toplam elektron içeriği (TEC) verileri üzerinde çeyrek açıklık tabanlı kayan ortancalar istatistiksel metodu kullanılmıştır. Avrupa bölgesindeki iyonosferik değişimler incelenerek, TEC’deki ani değişimler saptanarak, iyonosferik fırtınalar tespit edilmiştir. Bu fırtınaların uzay havasına olan etkisi incelenip jeomanyetik fırtına ve iyonosferik değişim arasındaki ilişki ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler: İyonosfer, Jeomanyetik Fırtına, İyonosferik Fırtına