Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Ve Tasarım, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: PAŞA GÜVEN
Danışman: Emine Ceylan Ünal Akbulut
Özet:
Dini musîki formları içerisinde Mevlevî ayini, önemli ve özel bir yere sahiptir. Mevlevî ayini formu, Mevlevî tarikatında "mukabele" olarak tanımlanan Mevlevî semasına eşlik eden türe verilmiş isimdir. Selam adı verilen dört ayrı bölümden oluşan formun, her bir selamında farklı usul yapısı kullanılır. Türk müziği geleneğinde Mevlevî ayini bestelemek bir yetkinlik (ustalık) göstergesi olarak kabul edilmektedir. Günümüze dek İstanbul Konservatuvarı Neşriyatı tarafından, kırk bir Mevlevî ayininin notası yayımlanmış ve repertuvara kazandırılmıştır. Bu repertuvar içerisinde yer alan otuz sekiz ayin-i şerifin bestekârı bilinirken, üç adet –beste-i kadim olarak anılan- ayin-i şerifin bestekârı ise bilinmemektedir. Bahsi geçen otuz sekiz Mevlevî ayini, yirmi iki farklı bestekâr tarafından bestelenmiştir. Bu bestekârlardan biri de çalışmanın konusunu oluşturan Nayi Osman Dede'dir. Bu çalışmada, Nayi Osman Dede'ye ait Hicaz Mevlevî Ayininin makamsal analizi yapılmıştır. Nayi Osman Dede'nin seçilme nedeni hem Ayin formunda bir beste yapabilecek kapasitede olması hem de dönemin musîkisi adına yazılı kaynak üretebilecek öngörü ve bilgiye sahip iyi bir nazariyatçı olmasından dolayıdır. Bu sebeple O'nun bu eserinin klasik dönemde Hicaz makamının işlenişine örnek teşkil edeceği düşünülmüştür. Çalışmanın "Giriş" bölümünde çalışmanın amacı belirtilmiş, araştırma çerçevesi çizilmiştir. İkinci bölümde çalışmanın temelini oluşturan ve analizi kavrayabilmek adına gereken bilgiler yer almaktadır. Bu bölümde Mevlâna, Mevlevîlik, Mevlevî Ayini, Nayi Osman Dede ve Hicaz Ailesi makamları hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölüm ise Nayi Osman Dede'nin Hicaz Mevlevî Ayini'nin analizinin yer aldığı bulgulardan oluşmaktadır. Çalışmada Nayi Osman Dede'nin Hicaz Mevlevî Ayini eserinin Hicaz makamının işlenmesine örnek teşkil ettiği ve Nayi Osman Dede'nin Hicaz makamı anlayışına göre, makamın seyri sırasında Rast'ta Nikriz çeşnisinin yapılabileceği sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Nayi Osman Dede, Mevlevî Ayini, Hicaz Makamı