Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Mustafa GÜL
Danışman: Nadir Çeliköz
Özet:
ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN DÜŞÜNME SÜREÇLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR GÖMÜLÜ TEORİ ÇALIŞMASI Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin düşünme süreçlerinin nasıl gerçekleştiğini belirlemek ve düşünme sürecinin kuramsal ifadesini ortaya koymaktır. Ayrıca araştırmada değişken olarak incelenen bireysel özelliklerin; I) öğrencilerin akademik başarıları, biliş üstü becerileri, problem çözme becerileri, baskın zekâ alanları, öğrenme stilleri, dinleme izleme becerileri, okuma stratejileri becerileri, öğrenme stratejileri becerileri, dikkat durumu ve kişilik özelliklerinin düşünme süreçlerini nasıl etkilediğini II) araştırmada değişken olarak incelenen bireysel özelliklerin dışında düşünme sürecini etkileyen diğer unsurların neler olduğunu tespit etmektir. Nitel araştırma desenlerinden birisi olan gömülü teori ile yürütülen araştırma, 6 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Veriler görüşme, gözlem ve doküman incelemesi ile elde edilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda bütün katılımcıların düşünme süreçlerini yedi ortak ve sıralı aşamada gerçekleştirdikleri belirlenmiştir. Bu yedi aşamada toplam 40 göstergenin ortaya konulduğu tespit edilmiştir. Göstergeler arasında bir aşamalılık söz konusu olmadığı ve göstergelerin katılımcılarda farklı sayılarda olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin düşünme süreçlerinin ortak aşamalarının (göstergelerinin) sırasıyla; I) uyarıcılarla karşılaşma (dinleme, izleme, tatma, dokunma, koklama, okuma, gözlem ve merak), II) önbilgilerini harekete geçirme (hatırlama, hissetme, sezme, fark etme ve tahmin), III) bağ kurma (ilişkilendirme ve empati), IV) odaklanma (sorgulama, farklı bakış, strateji belirleme, planlama ve yoğunlaşma), V) anlamlandırma (sınıflandırma, karşılaştırma, sıralama, örgütleme, özümseme, mantığa uydurma ve derinleştirme), VI) sonuç çıkarma/karar verme (çıkarımda bulunma, yorumlama, genelleme, fikir üretme, oluşturma/üretme, açıklama, düşünmeyi düşünme, değer haline getirme, süreklilik, transfer etme) ve VII) duygu (mutluluk, üzüntü ve gurur) şeklinde olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın diğer bir sonucu ise katılımcıların; akademik başarılarının, biliş üstü becerilerinin, problem çözme becerilerinin, baskın zekâ alanlarının, öğrenme stillerinin ve dikkat durumlarının düşünme süreçlerine çok fazla yansımaları olduğu şeklindedir. Dinleme izleme, okuma stratejileri, öğrenme stratejileri becerileri ve kişilik özelliklerinin ise düşünme sürecine orta seviyede yansımaları olduğu belirlenmiştir. Bunların yanı sıra öğrencilerin düşünme süreçlerine; çevresel, kişisel ve düşünülen durum gibi faktörlerin de yansımaları olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Gömülü Teori, Düşünme, Düşünme Süreci i
A GROUNDED THEORY RESEARCH FOR DETERMİNİNG THOUGHT
PROCESSES OF SECONDARY SCHOOL STUDENTS
This research aims to determine how the thinking processes of secondary
school students are realised and to reveal the theoretical expression of the thinking
process. In addition, the individual characteristics examined as variables in the
research; I) how students' academic achievement, metacognitive skills, problemsolving skills, dominant intelligence areas, learning styles, listening monitoring skills,
reading strategies skills, learning strategies skills, attention states and personality traits
affect their thinking processes, and II) to determine what factors affect the thinking
process other than the individual characteristics examined as variables in the research.
The research conducted with grounded theory, one of the qualitative research designs,
was carried out with 6 participants. Data were obtained through interviews,
observations, and document analysis. A content analysis approach was used to analyse
the data. As a result of the research, it was determined that all participants realised
their thinking processes in seven standard and sequential stages. In these seven stages,
a total of 40 indicators were identified. Furthermore, it was determined that there was
no gradualism among the indicators, and the number of indicators differed for the
participants. The typical stages (indicators) of students' thinking processes are,
respectively; I) encountering stimuli (listening, watching, tasting, touching, smelling,
reading, observation and curiosity), II) activating prior knowledge (remembering,
feeling, sensing, intuiting, noticing and predicting), III) establishing a connection
(association and empathy), IV) focusing (questioning, different perspective, strategy
determination, planning and concentration), V) making sense (classification,
comparing, sorting, organising, assimilating, rationalising and deepening), VI)
inferring/deciding (inferring, interpreting, generalising, generating ideas,
creating/producing, explaining, thinking about thinking, valuing, continuity,
transferring) and VII) feeling (happiness, sadness and pride). Another study result is
that the participants' academic achievement, metacognitive skills, problem-solving
skills, dominant intelligence areas, learning styles and attention states affect their
thinking processes/qualities at a very high level. Listening, monitoring, reading
strategies, learning strategies, skills and personality traits were found to affect the
thinking process at a medium level. In addition to these, students' thinking processes;
It has been concluded that factors such as environmental, personal and thought
situation also have reflections.