Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: TUNAY ÇARPAR
Danışman: Berna Ayat Aydoğan
Özet:
Bu çalışmada iklim değişikliğinin Karadeniz kıyı çizgisi üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu amaçla rüzgâr hızları, belirgin dalga yükseklikleri, deniz suyu sıcaklıkları ve yağış olarak seçilen iklim parametrelerinde 1979 ve 2016 yılları arasındaki uzun dönemli değişimler belirlenmiştir. Yine aynı dönemde Karadeniz kıyı çizgisindeki değişimler belirlenmiş ve dikkate alınan iklim parametreleri ile Karadeniz kıyıları boyunca meydana gelen kıyı çizgisi değişimleri arasındaki olası ilişkilerin ortaya konulabilmesi amacıyla istatistiksel analizler gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kullanılan veriler Avrupa Orta Vadeli Hava Tahminleri Merkezi'nden ERA-Interim ve ERA-5 ve ABD Ulusal Çevresel Tahmin Merkezi'nden CFSR yeniden analiz veri setlerinden temin edilmiştir. Karadeniz kıyıları boyunca 271 sektöre ait kıyı çizgisi konumlarına ilişkin zaman serileri Deltares tarafından sağlanan Aqua-Monitor veri tabanından elde edilmiştir. Değişim eğilimlerinin ve bu eğilimlerin belirginliklerinin tespiti için parametrik olmayan Mann-Kendall ve Sen's Slope yöntemleri kullanılmıştır. Seçilen iklim parametrelerinin tamamı için çalışma alanında uzamsal olarak farklılık gösteren istatistiksel olarak anlamlı değişim eğilimleri elde edilmiştir. Benzer şekilde aynı dönemde kıyı çizgisi değişimleri de istatistiksel olarak anlamlı değişimler sergilemektedir. Deniz suyu sıcaklıkları neredeyse tüm Karadeniz'de istatistiksel olarak anlamlı artış eğilimleri sergilerken, rüzgâr hızları ve dalga yüksekliklerinin Karadeniz'in doğusunda istatistiksel olarak anlamlı artış eğilimleri göstermektedir. Yıllık toplam yağış ve yıllık yağışlı gün sayısındaki değişimler tüm Karadeniz'de yağış şiddetinin arttığını göstermektedir. Güneydoğu kıyılarında ise toplam yıllık yağış miktarını artmaktadır. Kıyı çizgisi değişimi analizlerinde dikkate alınan 271 kıyı sektörünün %49'unda 0,01 m/yıl ile 6,76 m/yıl arasında erozyon ve %51'i için ise 0,02 m/yıl ile 9,29 m/yıl arasında yığılma eğilimleri belirlenmiştir. En yüksek kıyı çizgisi değişimine maruz kalan Tuna, Kızılırmak ve Yeşilırmak Deltalarında yerel kıyı çizgisi erozyonu değerlerinin sırasıyla 8,7; 21,8 ve 23,3 m/yıl mertebelerine ulaştığı belirlenmiştir. İklim parametreleri zaman serileri ile kıyı çizgisi konumu zaman serileri arasındaki korelasyonlar uzamsal olarak farklılık gösteren, istatistiksel olarak anlamlı ilişkilere işaret etmektedir. Bu çalışmanın sonuçları kıyı çizgisi değişimleri ile deniz suyu sıcaklıkları arasında belirgin istatistiksel ilişkilerin dikkate alınan diğer iklim parametrelerine göre daha fazla olduğunu göstermektedir.