Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Dr. Yunus Yürekli
Danışman: Erol Kam
Özet:
Ateşli silah atış artıklarının tanımlanması ve
belirlenmesi ateşli silahlar ile ilgili kriminal vakaların aydınlatılmasında
oldukça önemlidir. Ateşli silah atış artıkları silahtan dışarı çıkarak
ateşlemeyi yapanın eline, yüzüne, saç ve kıyafetine bulaşmaktadır; ayrıca hedefe
ve ortamda bulunan kişilere de belli oranlarda bulaşmaktadır. Bu bilgiden
hareketle ateşli silahların kullanıldığı yaralama, cinayet, intihar veya kaza
olgularında şüpheli, sanık ya da maktule ait kıyafet, el, yüz, saç gibi
bölgelerden alınan sürüntü üzerinde ateşli silah atış artığı tespiti olayların
aydınlatılmasına önemli katkılar sunmaktadır. Günümüzde ateşli silah atış
artıklarında bulunan inorganik partiküllerin analizine dayalı yöntemler
laboratuvar ortamlarında rutin olarak uygulanmaktadır. Atış artıklarının
karakteristik elementleri olan kurşun (Pb), baryum (Ba) ve antimon (Sb)
kimyasal bileşim için önemlidir. Bu karakteristik elementler parçacıklara göre
sabit bir kombinasyondan oluşmaktadır ve bunlar atış artığı olarak tanımlanmaktadır.
Çalışmada iki farklı silah türü ve her iki el ile atışlar
yapılarak, atışın gerçekleştirildiği elden örnekler toplanmış, LIBS analizi
yapılarak, her iki el arasında, her iki silah türü ve çaplarda mermi fişekleri
arasında, avuç içi, el sırtı ve yıkama sonrası numuneleri arasında atış artığı
açısından anlamlı bir fark bulunup bulunmadığı, atış sayısı ile atış artıkları
arasında korelasyon olup olmadığının saptanması ve buna yönelik standartların
oluşturulması amaçlanmıştır. Bu çalışmada atış artığı analizlerinde geleneksel
yöntemlerden farklı olarak görece yeni bir yöntem olan, elementer düzeyde
analizler yapan LIBS yöntemi üzerinde durulmuştur. Örnek hazırlama prosedürünün
bulunmaması, örneklerde ölçümün yapıldığı ana dair (real-time) sonuçlar vermesi,
hızlı, hassas, güvenilir ve çevre dostu olması LIBS’i diğer atış artığı analizi
yöntemlerinden avantajlı konuma getirmektedir. LIBS yöntemini diğer
yöntemlerden üstün kılan asıl özelliği ise sonuç verme süresinin çok kısa
(genellikle birkaç saniye) olmasıdır. Bu çalışmada 7,65 mm Browning FN 1910 ve 9,00 mm Glock G 19 marka tabancalara
uygun MKEK yapımı 7,65x17 mm
Browning tipi ve 9x19 mm Parabellum tipi fişeklerle atışlar yapılmış,
atış yapılan elden el sırtı, avuç içi ve yıkama sonrası olmak üzere üçer adet
örnek atış artığı toplama kaplarıyla (stub) toplanarak LIBS yöntemiyle çalışan
ECCO®2 cihazında analizleri gerçekleştirilmiştir. Her grupta 12 kişi olacak şekilde dört ayrı
günde dört grup oluşturuldu. Katılanların yarısı 9,00 mm’lik tabanca ile üçü
sağ el, üçü sol elleriyle, katılanların diğer yarısı 7,65 mm’lik tabanca ile
üçü sağ el, üçü sol elleriyle tutuş pozisyonunda atışlar gerçekleştirildi. Bir
kişi tek atış, bir kişi seri iki atış, bir kişi de seri üç atış yapacak şekilde
atışlar gerçekleştirildi. Atış yapanlar, atış odasının dışına alınarak atışı
uyguladığı elinin ilk olarak palmar yüzünden, ikinci olarak dorsal yüzünden ve
son olarak atış sonrası ellerini bol sabunlu suyla yıkadıktan ve kuruttuktan
sonra atışı uyguladığı elden örnekler toplandı. Örnekler daha önceden temin
edilerek her grupta 36 adet kullanılmak üzere toplam 144 adet, üzerinde Atış
Artığı Örnek Alma Kiti yazılı,
şeffaf, plastik materyalden imal edilmiş olan stublara yerleştirildi. Her
bir grup atış tamamlandıktan sonra örnekler kurşun, antimon, baryum varlığı ve
miktarlarının tespiti için Fizik İhtisas Dairesi’nde LIBS cihazı ile analiz
edildi.
Analiz sonuçlarının değerlendirilmesinde; yıkama
sonrası numuneleri, el sırtı ve avuç içi numuneleri ile kıyaslandı. Ateşli
silah atış artıkları el sırtı ve avuç içinde oldukça yüksek oranlarda tespit
edildi. Atış artıklarının yıkama sonrası anlamlı düzeyde azaldığı saptandı. Her
iki tipte mermi ile yapılan atışlarda atış artığı miktarlarında anlamlı düzeyde
bir fark saptanmadı. Sağ ve sol el tutuş pozisyonlarında yapılan atışlarda her
iki elde benzer miktarda atış artığı tespit edildi. Ayrıca sağ el ve sol el ile
yapılan tek atış, iki atış, üç atış sonrasında alınan numunelerde, atış
artıklarının atış sayısına bağlı olarak arttığı; ancak örnek sayısının az
olması sebebiyle bunun süreklilik arz etmediği değerlendirildi.
Bu çalışmanın sonuçları; LIBS yönteminin
yaygınlaşmasının adli vakalarda büyük bir problem olan zaman ve yetişmiş
personel kısıtlılığı gibi sorunları aşarak talep edilen atış artığı analizinde
raporu kısa sürede adli mercilere sunabileceğini göstermektedir. Böylece
davaların daha kısa sürede sonuçlanmasına katkı sağlayacak, bilirkişiler
üzerindeki yükü hafifletecektir.
Anahtar Kelimeler: Lazerle İndüklenmiş Plazma
Spektroskopisi (LIBS), Ateşli silah, Atış artığı, Adli Bilimler, Balistik,