Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: DUYGU ATAK
Danışman: Mustafa Sinan Yardım
Özet:
Son yıllarda sürdürülebilir
ulaşım çözümleri arayışı doğrultusunda e-skuter kullanımı dünya genelinde ve
Türkiye’de hızla artmıştır. Ancak bu araçların çevresel etkileri yalnızca kullanım
anında değil, tüm yaşam döngüsü boyunca değerlendirilmelidir. Bu çalışma, İstanbul’da
yaygın kullanılan Hop ve Xiaomi M365 e-skuterlerin yaşam döngüsü analizini (YDA)
içermektedir.
Çalışmada
her iki e-skuter için üretim, ulaşım, kullanım ve ömür sonu süreçleri
değerlendirilmiştir. Elektrikli skuterlere özgün beş farklı senaryo ile
çevresel etkiler karşılaştırılmıştır. Bu senaryolar özgün değerler olarak: (1)
E-skuterin İstanbul’da üretilmesi, (2) İstanbul’daki üretim tesisinde
fotovoltaik (PV) güneş paneli kullanımı, (3) E-skuter istasyonlarında PV güneş paneli
kullanılması, (4) E-skutere süspansiyon sistemi eklenmesi ve (5) E-skuter
üzerine PV güneş panelleri eklenmesidir. Her senaryoda salım değerlerine dikkat
edilmiştir. Ancak inceleme kapsamında GWP (küresel ısınma potansiyeli, CO₂
eşdeğeri salımı) temel çevresel etki göstergesi olarak dikkate alınmıştır.
İncelemeler OpenLCA yazılımı kullanılarak, Ecoinvent 3.8 veri tabanından alınan
verilerle gerçekleştirilmiştir. Belirsizlik incelemesine yönelik OpenLCA
programında Monte Carlo benzetimi ve değerlendirilen çevresel etki sınıfı
kullanıldı. Monte Carlo incelemesinde Xiaomi M365 modeli için seçilen yedi değer:
bakım sıklığı, ek batarya gerekliliği, kullanım ömrü, araç + ambalaj ağırlığı, toplama
ve dağıtım mesafesi, bir şarjla gidilen mesafe, enerji tüketimidir. Bu
parametreler için belirlenen değer aralıkları doğrultusunda, her bir senaryo
kapsamında elde edilen en küçük ve en büyük sonuç değerleri inceleme
edilmiştir. Temel durumda Hop e-skuter için üretiminden kaynaklı toplam salım 257,971
kg CO₂-eşd olarak hesaplanmıştır. Xiaomi M365 e-skuterin temel durumda üretimden
kaynaklı salımı 120,659 kg CO₂-eşd’dur. Kullanım
aşamasında ise toplama, yer değiştirme ve pil şarj süreçleri inceleme yapılmış ve Çin’den
yapılan gemi taşımacılığı ortadan kalktığında her iki e-skuter içinde ulaşıma
bağlı salımların azaldığı görülmüştür. E-skuterlerin yaşam döngüsü aşamasında
ise Hop e-skuterin temel durumda 33,797 g CO₂-eşd ve
Xiaomi M365 e-skuterin 26,868 g CO₂-eşd olarak hesaplanmıştır.
Monte Carlo Xiaomi M365 e-skuter belirsizlik
incelemesinde üretim aşaması ve tüm yaşam döngüsünün incelemesine bakıldığında
en düşük değerin e-skuter istasyonlarda PV kullanılması ve İstanbul’da
fabrikada PV kullanılması olduğunu belirlenmiştir.
Sonuç için yaşam döngüsü
değerlendirmesi, e-skuterlerin çevresel etkilerinin büyük ölçüde üretim ve
kullanım aşamalarında oluştuğunu ortaya koymuştur. İstanbul’da üretim
yapılması, istasyonlarda güneş enerjisi kullanımı ve süspansiyon sistemlerinin
bütünleştirilmesi gibi iyileştirmeler, daha sürdürülebilir bir ulaşım seçeneği
için önem arz etmektedir. Bu çalışma, e-skuter tasarımlarının ve altyapısının
daha sürdürülebilir hale getirilmesine yönelik bilimsel bir temel sunmayı
amaçlamaktadır.
|
YILDIZ TEKNİK
ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ
ENSTİTÜSÜ |