XI Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu, Sakarya, Turkey, 13 - 14 October 2011, vol.2, no.2, pp.154-164
Çeviri, doğası gereği çok-katmanlı, çok boyutlu, çok değişkenli karmaşık bir
olgudur. Göreceli olarak genç bir disiplin olan çeviribilim, doğası gereği
disiplinlerarası bir alan olduğu için çeviri olgusu da çok çeşitli disiplinlerin
perspektiflerini yansıtan kavram ve kuramlarla betimlenmeye çalışılagelmiştir.
Çeviribilim alanının gelişimi sürecinde çeviribilim kuramları da alanda yaşanan
dönüm noktaları ile koşut olarak yasa koyucu, kuralcı kuramlardan betimleyici ve
dizgesel kuramlar yönünde evrilmiştir. Bu süreç çeviribilimcilere dilbilim kaynaklı,
kaynak metin odaklı kuramların çok boyutlu ve çok değişkenli karmaşık çeviri
olgusunun evrenselci-tümelci bir anlayışla, normatif bir biçimde
açıklanamayacağını göstermiştir. Bu nedenle çeviribilim kuramlarına yönelik
beklentiler de günümüzde gözden geçirilmektedir. Günümüzde de çok çeşitli bilimsel
alanlardan kaynaklanan (toplumbilim, dilbilim, yazınbilim, kültürel çalışmalar
kaynaklı) çeviribilim kuramlarının çeviri olgusunu yeterli biçimde açıklayan, derli
toplu bir perspektif sundukları, tutarlı bir çerçeve oluşturdukları kanımca
söylenemez. Bunun nedeni hâlihazırda karmaşık ve çok yönlü bir disiplin olan
çeviribilimin disiplinlerarası doğasından ötürü çok çeşitli bilim dalları ile akademik
işbirliği ve bilgi alışverişine girmiş olması ve onların analiz yöntemlerinin
uygunluğu, uygulanabilirliği, geçerliği yeterince sorgulanmaksızın alana
uyarlanmaya çalışılmış olmasıdır. Bu durum, disiplinin kuramsal alanındaki genel
manzarasını daha da bölük pörçük, karmaşık bir hale getirmiştir. Bunun sonucunda
da farklı bilim dallarının birbirleriyle çelişen metodolojileri ve bilimsel bakış açıları
birbirleriyle bir türlü yeterince uzlaştırılamamıştır. Bu bildiride, çeviribilimin
disiplinlerarasılık macerası ele alınarak, disiplinlerarasılığın çeviribilim alanı için
bir kaos kaynağı mı, yoksa bir zenginlik kaynağı mı olduğu sorunsalı tartışılacaktır.