Akademik Veri Yönetim Sistemi
Güzel sanatlar Enstitüsü Dergisi, cilt.26, sa.45, ss.722-729, 2020 (Hakemli Dergi)
Türk sanat tarihi incelendiğinde özellikle geleneksel sanatlar olarak adlandırılan sanatların Oryantalizm etkisinde kaldığı anlaşılmaktadır. “İslam Sanatı” kavramı ve İslam’da resim yasağı söylemleri, İslam Coğrafyası olarak kabul edilen topraklardaki sanatçı ve sanat eserlerinin yok sayılması üzerine temellendirilmiştir. Literatür taramalarında geleneksel sanatlar olarak yapılan tanımlamalar, sanatın yenilikçi, yaratıcı ve sürekli gelişim gösteren özelliğini ortadan kaldırmak üzere temellendirilip yazılı kaynaklara yerleştirilmiştir. Batılılarca “İslamic Art” yani İslami sanat, İslam etkili sanat olarak yazılan ama “İslam sanatı” olarak yerleştirilmiş kavram ekseninde tezhip, minyatür, ebru ve hat gibi sanatlar kutsanırken, bu sanatları icra eden sanatçılar bu tanımlama üzerinden özel statüye kavuşup nemalanmış ve bu tanımlamaya itiraz etmemişlerdir. Oryantalistler “Geleneksel sanat”, “İslam sanatı” kavramını folklorik bir öğe olarak kabul edip tanımlamaktadır. Bu tanımlamaların etkisi bu sanatların gelişim çizgisini sosyal ve siyasi olarak negatife dönüştürmüştür. Hem Kur’an’a hem de sanatın ruhuna aykırı olarak kullanılan "İslam Sanatı" kavramı "dinin emrettiği bir sanat" varmış gibi ortaya konulmaktadır. Bu durum sanat ve genel sanat kuramları için çelişkili ve düşündürücü sonuçlar doğurmaktadır. Hıristiyanlığın özellikle ikinci yüzyılında başlayan ve özellikle 8. ve 9. Yüzyılında zirve yapan resim yasağına dair tartışmalar yapılmıştır. Müslüman toplulukları için de buna benzer tartışmalar söz konusudur. "Dinde resim veya suret yasağı vardır" ile başlayan cümlelerin İslam kitabı olan Kuran'a dayanmadığı bilinmekte iken; bu yasağın israiliyat olarak kabul edilen ve Yahudilikten İslam’a, Yahudilikten Hıristiyanlığa geçenlerin Yahudilikten kalma inanışlarını kültür olarak bu dinlere taşıdığı bilinmemektedir. Bu çalışmada Oryantalizmin sanat terimleri üzerinden İslam coğrafyası üzerine etkisi incelenerek Sanatta dine dayandırılan kavram problemleri olarak “İslam Sanatı” (din sanatı) kavramı dini boyutu, sanat boyutu, siyasi boyutu olmak üzere üç başlık altında incelenecektir.