İstanbul'un Tarihi Sayfiye Bölgelerine Ait Haritaların Detaylı Çözümlenmesi

Yağan Köylü N. B.

cilt.11, sa.85, ss.527-557, 2023 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 11 Sayı: 85
  • Basım Tarihi: 2023
  • Doi Numarası: 10.7816/ulakbilge-11-85-06
  • Derginin Tarandığı İndeksler: MLA - Modern Language Association Database, ERIHPlus, Index Copernicus
  • Sayfa Sayıları: ss.527-557
  • Yıldız Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

İki kıtanın birbirine bağlandığı özel bir coğrafyada bulunan, Roma, Bizans ve Osmanlı imparatorluklarına başkentlik yapan İstanbul, binlerce yıllık kültür mirasıyla dünyada çok önemli bir konuma sahiptir. Bu kent, varlığı ile her dönemin haritacılarının ilgisini çekmiş ve zaman içinde kentin önemli sayıda haritası yapılmıştır. Sayfiye kavramının birinci sözlük anlamı yazlık, yazlık ev; ikinci sözlük anlamı ise şehre yakın kır kesimi olup Arapça kökenli bir sözcüktür. Sayfiye sözcüğü kavramsal olarak, hem yazlık olarak kullanılan bir bölgeyi, hem de yaz mevsiminde kullanılan yapıyı karşılamaktadır. 19. yüzyılın ortasından itibaren İstanbul kent merkezinin gelişmeye başlayan sayfiye bölgeleri, ilk ortaya çıktıkları andan itibaren kentsel alana doğru evrilen bir gelişim ve dönüşüm süreci içinde olmuşlardır. İşte bu süreç, ancak İstanbul’un yazılı ve görsel belgelerinin incelenip analiz edilmesiyle çözümlenebilir. Bunun için de haritalar önemli bir araçtır. İstanbul haritaları yapılırken, yerleşimin sayfiye bölgelerine göre yoğun olduğu Galata-Pera ve Tarihi Yarımada ön planda olmuş, sayfiye bölgeleri geri planda kalmıştır. Bu çalışma, İstanbul’un sayfiye bölgelerinin haritalarına odaklanması açısından önemlidir. Çalışmanın amacı, İstanbul’un sayfiye bölgelerine ilişkin haritaların tespitini yapmak, haritaları sistematize etmek ve harita özelliklerini tanımlamaktır. Böylece belirlenen bölgelerle ilgili çalışma yapacak olan araştırmacıların haritaların adları ve özellikleriyle ilgili bilgiye daha kolay ulaşabilmesi hedeflenmiştir. Makalenin giriş bölümünde, İstanbul haritaları ve sayfiye bölgeleriyle ilgili bilgi verilmiş, amaç, kapsam, yöntem ve mevcut literatür tanımlandıktan sonra, birinci bölümde İstanbul haritalarının gelişim süreci anlatılmıştır. İkinci bölümde, içerdikleri alanın büyüklüğüne göre haritalar sistematize edildikten sonra, bu sınıflama üzerinden haritaların özellikleriyle ilgili tespitler yapılmıştır. Sonuç bölümünde ise makalede elde edilen ve ortaya çıkarılan bulgulara değinilmiştir.