Akademik Veri Yönetim Sistemi
XIIth International Sinan Symposium, Edirne, Türkiye, 8 - 09 Nisan 2021, cilt.1, ss.463-476
Katılım 20. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren kentsel planlama literatüründe kendine yer edinmiş bir olgudur. Kentsel mekanın üretimine ve tasarımına katılım, sıklıkla yurttaş yetkilendirmesi ile ilişkilendirilerek kademelendirilmiş, bu doğrultuda birçok metot ve teknik ortaya konmuştur. Ancak bu uygulamaların bir çoğu zaman alıcı ve maliyetlidir. Buna karşılık 90’lı yıllardan itibaren gelişen dijital teknolojiler ve araçlarla beraber e-katılım kavramı ortaya çıkmıştır. E-katılım, katılımcı süreçlerde zaman/mekan bağımsızlığı ve anonimlik sağlamak noktasında potansiyel olarak görülmüştür. Ülkemizde ise “katılım” yasal ve yönetsel olarak desteklenmekle birlikte, yerleşmiş bir katılım kültüründen söz edilememekte, uygulamalar sıklıkla tokenism seviyesinde kalmaktadır. Ancak yerel yönetim ve sivil toplum kuruluşları tarafından gerçekleştirilen katılımcı çalışmaların sayıları gün geçtikçe artmakta, dijital teknolojilerin mekansal kararlara katılımda kullanımı önü açık bir alan olarak görülmektedir. Bu doğrultuda stratejik planların oluşturulmasına yönelik katılım ve e-katılımcı yöntemlerin entegre bir şekilde kullanıldığı arayüzler ve süreçler tasarlanmaktadır.
Çalışma kapsamında e-katılıma ilişkin detaylı literatür taraması gerçekleştirilmiş olup, e-katılım pratiklerinin değerlendirme kriterleri Macintosh & Whyte (2008), Höffken & Streich (2013), Fathejalali (2017), Desouza, Bhatwar (2012), Falco, Kleinhans (2018) gibi uzmanların çalışmaları üzerinden derlenerek yeniden oluşturulmuştur. Bu doğrultuda Türkiye’de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, il ve ilçe belediyeleri gibi kurumlar tarafından uygulamaya konmuş (AnlatKadıköy, Ulusal Akıllı Şehirler
Stratejisi ve Eylem Planı, Kararsizin, Muratpaşa Komşu Meclisi, Akıllı Şehir Bursa, Bizİzmir, İstanbulsenin, Vizyon 2050) sekiz farklı e-katılım pratiği, proje, katılım ve sosyo-teknik bağlamda incelenmiştir. Bu incelemeler uygulama tipolojisi, amacı, alanı ve niteliği, uygulama platformu, devamlılık; bilgi akış yönü, katılım basamağı, yöntem ve aktörler, katılım motivasyonu, geribildirim; kullanılan teknolojiler, veri türleri, veri üretim biçimi, gizlilik, erişebilirlik ve analiz kabiliyeti gibi parametreler üzerinden gerçekleştirilmiştir. Buna bağlı olarak Türkiye’deki e-katılımcı pratiklerin güçlü
ve zayıf yönleri, potansiyel ve tehditleri tanımlanmıştır.
Araştırma sonucunda yereldeki örneklerin uluslararası örneklere kıyasla yurttaş-yurttaş etkileşimin kısıtlı olduğu, yurttaşın tasarımından ziyade karar odaklı geliştirildiği ve fikir arayışı aşamasında kaldığı görülmüştür. Uluslararası örneklerde karşımıza çıkan arttırılmış gerçeklik, üç boyutlu modelleme ve araç kutuları, konum tabanlı karar sistemleri gibi gelişmiş teknolojileri kullanmadığı ( ya da çok kısıtlı kullandığı) tespit edilmiştir. Buna karşı gizlilik ve güvenliğe ilişkin özel yaklaşımlar sergilenebildiği, bazı platformlarda oyun unsurlarının kullanılarak katılım motivasyonunun arttırıldığı
gözlemlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: E-katılım, katılımcı planlama, stratejik planlama.