Akademik Veri Yönetim Sistemi
IX. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, İstanbul, Türkiye, 26 - 27 Aralık 2022
Ana alışveriş caddelerini cazip kılan kalabalıklık, canlılık, çeşitlilik, mimari özellikler ve sembolik anlamları bu alanları aynı zamanda afetlerin, terör olaylarının ya da ekonomik krizlerin karşısında yüksek risk altına sokmaktadır. Üstelik caddeler herhangi bir tür krizle başa çıkabilse bile başka bir zaman diliminde başka bir travmaya yenik düşme riskini barındırmaktadırlar, tıpkı yaklaşık 3 senedir devam etmekte olan COVID-19 pandemisinin etkilerini neredeyse atlatmak üzere olan İstiklal Caddesi'nin bir süredir devam eden ekonomik krizle başa çıkmaya çalışırken 13 Kasım 2022 tarihinde bombalama saldırısı ile karşılaşması gibi. Bu tip krizler ve riskler nedeniyle ana alışveriş caddelerini yeniden düşünmenin, kriz sonrasında üstlendikleri rolün ne olacağının ve ayakta kalmak için hangi dayanıklılık stratejilerini benimseyerek tekrarlanan hasar döngüsünün kırılacağını araştırmak artık çok daha kritiktir ve dayanıklılıklarının arttırılması önemli bir politika haline gelmektedir.
Bu çalışma, COVID-19 pandemisi başta olmak üzere, İstiklal Caddesi ve çevresinde yer alan işletmelerin yıllar boyunca karşılaştıkları krizler bağlamında öznel ve nesnel yanlarıyla ana alışveriş caddelerinin dayanıklılığını değerlendirme girişimidir. Araştırma kapsamında 1 Haziran 2022 - 6 Ekim 2022 tarihleri arasında İstiklal Caddesi ve çevresinde yer alan 71 işletmenin işyeri sahibi, işletmecisi veya çalışanı ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler, tekil olarak her bir işletmenin kendi deneyimini, stratejilerini, krizleri algılama şekillerini ve zorluklarını yansıtan derinlemesine bir bakış açısı edinmek üzere kurgulanmıştır. Görüşmeler sonucunda elde edilen veriler ise MAXQDA2022 programı aracılığıyla, başta yapısal olmak üzere temel ve duyuşsal kodlama yöntemlerinin karmasıyla kodlanarak incelenmiştir.
Araştırma, her ne kadar ana alışveriş caddelerinin dayanıklılığının temel olarak işletmelerin dayanıklılığına dayalı olduğu ön kabulüyle işletme biriminin merkeziyetini kabul ederek alınsa da, işletmeye dair nesnel göstergelerin yanı sıra bireyler temelinde oldukça öznel yanların da dayanıklılığa katkısı olduğunu göstermektedir. İşletmelerin dayanıklılıklarının sektörleri, mülk sahipliği/kiracılık durumları, kurumsallık/yerellikleri, yararlanabildikleri teşvik ve destekler, örgütlenme biçimleri, kriz deneyimleri, eyleme geçme hızları gibi çok çeşitli kriterlere bağlı olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca işyeri sahibinin, işletmecinin ve çalışanların dünya görüşü, değişime açıklık kapasitesi gibi algılanan uyarlanabilir kapasitelerine, öznel iyi oluş hallerine ve psikolojik dayanıklılıklarına bağlıdır.
Anahtar Kelimeler: Dayanıklılık, ana alışveriş caddeleri, öznel göstergeler, İstiklal Caddesi, COVID-19