JASSS The Journal of Academic Social Science Studies, vol.15, no.92, pp.301-320, 2022 (Peer-Reviewed Journal)
Yön bulma kavramının, hastaneler, alışveriş merkezleri ve havaalanları gibi
karmaşık bina türleri dahil olmak üzere karasal mimaride geniş bir literatüre
sahip olmasına karşın yüzen mimari örneği olan kruvaziyer gemileri içeren
çalışmalarda sınırlı kalmaktadır. Ancak mevcut olan kısıtlı literatürde bile
kruvaziyer gemilerde yön bulmanın zorluklarına işaret eden çalışmalar
mevcuttur. Kruvaziyer gemilerde yön bulma; kullanıcı memnuniyeti, müşteri
sadakati, ticari ve operasyonel verimlilik ile ilişkilendirilmektedir. Dolayısıyla
yön bulma kruvaziyer gemi yolcuları, mürettebatı ve diğer paydaşlar için
önemli bir unsur olmaktadır. Bu sebeplerin yanısıra yüzen mimariye bir örnek
olan kruvaziyer gemiler üzerindeki yaşayışın gelecekte artacağı düşünülen su
üzerindeki yaşama örnek olması açısından gelecekçi yaklaşımlar için ipucu
niteliğinde olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada kruvaziyer gemilerde yön
bulma konusuna ilişkin, orta büyüklükteki (mid size) kruvaziyer gemi
deneyimlemiş kişilere kullanıcı odaklı bir kullanım sonrası değerlendirme
(KSD) çalışması yapılmıştır. Bu doğrultuda nicel yöntem tercih edilmiş ve
alanyazın çalışmaları sonucunda geliştirilen anket ölçeğine orta boy kruvaziyer
gemi turunda, Kuşadası ve İzmir limanı girişinde toplam 154 kişiden fiziki, 49
kişiden çevrimiçi yanıtlar toplanarak toplamda orta boy kruvaziyer gemi
deneyimi olan 203 kişiye ulaşılmıştır. Fiziksel ve bireysel yön bulma
faktörlerinin incelendiği çalışmada kruvaziyer gemide yön bulma deneyimi,
yön bulma (beceri ve mekânsal oryantasyon), okunabilirlik, memnuniyet ve
tercih boyutları aralarındaki ilişkiler yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve mekânsal
aşinalık (seyahat süresi ve önceki seyahat deneyimi, mürettebat ya da yolcu
olma) değişkenleri ile istatistiksel değerlendirmelere tabi tutularak ele
alınmıştır. İstatistiksel analiz bulgularını değerlendirmek için R-Project yazılımı
kullanılarak çalışmanın istatistiksel analiz aşamasında frekans analizleri,
ölçeğin güvenilirlik-geçerlilik analizleri (Cronbach Alfa güvenilirlik analizi ve
Doğrulayıcı Faktör Analizi) ve ortalama karşılaştırma testleri yapılmıştır.
Çalışmada mekânsal aşinalığın, yön bulma boyutlarında anlamlı farklılığa
neden olurken, yaş, cinsiyet ve eğitim durumunun yön bulma boyutlarında
anlamlı farklılığa neden olmadığı anlaşılmaktadır.