Bu çalışmada Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesindeki (TİEM 73) ikilemeler incelenmiştir. Türkçenin önemli bir anlatım özelliği olan ikilemeler, özellikle Eski Uygur edebiyatına ait metinlerde sıklıkla yer almıştır. Çeşitli şekillerde meydana getirilen ikilemelerin oluşturulmasındaki temel amaç; anlatımı güçlendirmek, zenginleştirmektir. Çeviri edebiyatı olarak da adlandırılan Eski Uygur Edebiyatında; Çince, Toharca, Soğdca ve Sanskritçe gibi dillerden tercüme edilen metinlerdeki kavramlar Türkçeye çevrilirken ikilemelerden çokça yararlanılmıştır. Uygur Türkçesinde ikileme meydana getirme işi öyle ileri götürülmüştür ki metinlerde altı unsurdan oluşan ikilemeler dahi tespit edilmiştir. Bu durum Eski Uygur Türkçesinin söz varlığının gelişmesine olanak sağlamıştır. Türkoloji alanında Eski Türkçe metinlerde geçen ikilemeler üzerine pek çok çalışma yapılmıştır. Bu makalenin amacı TİEM 73 üzerine yapılan ikileme çalışmalarına katkı sağlamaktır. Bu makalede daha önce yapılan çalışmalarda tespit edilen ikilemelerden farklı olarak 70 ikileme daha tespit edilmiştir. Tespit edilen ikilemeler anlamlarına, kuruluşlarına, kökenlerine göre tasnif edilmiş ve alfabetik olarak sıralanmıştır. Çalışmada, TİEM 73'te daha önce tespit edilen ikilemelere de yer verilmiştir. Böylece Türk dili araştırmacıları, TİEM 73’te yer alan tüm ikilemeleri bütünlüklü bir şekilde görebileceklerdir.
This study analyzes the hendiadys in the Karakhanid Interlinear Translation of the Qoran (TIEM 73). The hendiadys, an important narrative feature of the Turkic language, were frequently used especially in the texts belonging to the Old Uyghur literature. The main purpose of creating hendiadys, which are composed in different ways, is to strengthen and enrich expressions. In Old Uyghur literature, which is also called translation literature, the hendiadys were widely used to translate the concepts of texts translated into Old Turkic from languages such as Chinese, Tocharian, Sogdian, and Sanskrit. The process of creating hendiadys in Old Uyghur has gone so far that even hendiadys consisting of six elements have been identified in texts. This situation has allowed the vocabulary of Old Uyghur to develop. In the field of Turkology, many studies have been carried out on the hendiadys in Old Turkish texts. The purpose of this article is to contribute to hendiadys studies on TIEM 73. In this article, 70 more hendiadys were identified, unlike the hendiadys identified in previous studies. The identified hendiadys were classified according to their meanings, structures, origins and are listed in alphabetical order. In this study, the hendiadys previously identified in TIEM 73 are also included, so that Turkic language researchers will be able to see all the hendiadys in TIEM 73 in their entirety.
