Halk Müziği Çalıp Söyleme Pratikleri İçerisinde Bağlama Çalgısının Eşlik Olarak Kullanılmasına Yönelik Saptamalar: Ali Ekber Çiçek ve Neşet Ertaş Örneği


BAYRAKDAR G., BALOĞLU B. Ş., AKDAĞ A. K.

International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), cilt.11, sa.107, ss.895-904, 2024 (Hakemli Dergi)

Özet

Halk müziği icrasında çalıp söyleme geleneği önemli bir yer tutmaktadır. Diğer bir önemli özelliği ise kültürün aktarım aracı olmasıdır.  Âşıklar, mahalli sanatçılar, zakirler gibi çalıp söyleme geleneği doğrultusunda yetişen icracılar önemli birer kültür aktarıcısıdır. Söz ön planda olsa da eşlik amaçlı kullanılan çalgılar da icra geleneğinde yerini almıştır. Türkiye coğrafyası göz önünde bulundurulduğunda söze eşlik için bağlamanın yaygın bir şekilde kullanıldığı görülmektedir. Bu yaygın kullanım çalgının, kültürel aktarım aşamasında da rol almasını sağlamıştır. Ayrıca icra edilen eserin müzikal kimliğinin ortaya çıkmasında, bağlamanın çalış biçimlerinin de etkisi olmuştur. Bu bağlamda bir inceleme yapıldığında çalıp söyleme esnasında bağlamanın söze nasıl eşlik ettiği ile ilgili çalışmaların yeterli olmadığı görülmektedir. Araştırma konusunun oraya çıkış noktasında bu nedenler etkili olmuştur. Çalışmada Ali Ekber Çiçek ve Neşet Ertaş örneklerinden yola çıkılarak çalıp söyleme esnasında bağlamanın eşlik çalgısı olarak kullanım biçimi anlaşılmaya çalışılmıştır. İki farklı icra kültüründen gelmeleri sebebiyle bu iki icracı seçilmiştir. Bu nedenle yapılan analizin daha kapsayıcı olacağı düşünülmüştür. Çalışmada verilere ulaşılırken konu ile bağlantılı olan çalışmalar incelenerek nitel-betimsel bir araştırma süreci yürütülmüştür. Örnek eserlerin icralarına ise dijital ortamdan erişilmiş ve eserler bu kayıtlar üzerinden notalandırılmıştır. Analizler bu notalar üzerinden yapılmış ve çalışma, iki icracıdan da birer eser örneği ile sınırlandırılmıştır. Analiz içerisinde bağlama eşliğinin ritmik, melodik ve armonik olarak kullanımları incelenmiştir. Ayrıca bağlama icrasında sağ ve sol el çalım teknikleri de saptanmaya çalışılmıştır.

The tradition of playing and singing has an important place in the performance of folk  music.  Performers raised in line withthe tradition of playing and singing such as minstrels, local artists and zakirs are important culture transmitters. Although the word is at the forefront, the instruments used for accompaniment have also taken their place in the performance tradition. Considering the geography of Turkey, it is seen that the baglama is widely used to accompanythe lyrics. For this reason, this instrument has also played a role in cultural transmission. In addition, the playing styles of the bağlama have also had an effect on the emergence of the musical  identity  of  the  performed  work.  When  the  literature  is  examined,  it is  seen  that there  are not  enough  studies  on how  the bağlama accompanies the lyrics during playing and singing. These reasons were effective in the emergence of the research topic. In the study, the use of the baglama as an accompaniment instrument during playing and singing was tried to be understood through the examples of Ali Ekber Çiçek and Neşet Ertaş. These two performers were chosen because they come from two different performance cultures. Thus, it was thought that the analysis would be more comprehensive. While reaching the data in the study, a qualitative-descriptive research process was carried out by examining the studies on the subject. The performances of the sample pieces were accessed digitally and the pieces were notated over theserecordings. The analyses were made on these notes and the study was limited to one piece sample from each of the two performers. In the analysis, the rhythmic, melodic and harmonic uses of the bağlama accompaniment were analysed. In addition, right and left hand playing techniques in bağlama performance were also tried to be determined.