23. Ulusal Bölge Bilimi ve Bölge Planlama Kongresi, Eskişehir, Türkiye, 30 Mayıs - 01 Haziran 2024, ss.37
Yüksek hızda büyüyen firmalar hem yenilik hem rekabet hem de ekonomik kalkınma düzeyini teşvik açısından önemli bir sosyo-ekonomik birimi temsil etmektedir. Bu çalışma, Türkiye’de yüksek hızda büyüyen firmaların (High-Growth Firms) temel özelliklerinin bölgesel iz düşümlerini belirlemeye yöneliktir. Bu amaçla, TÜİK Yıllık İş Kayıt ve Dış Ticaret İstatistikleri birleştirilerek firma verisi kullanılmıştır. Yüksek hızda büyüyen firmaların (HGF), literatürde farklı tanımlamaları mevcutsa da, bu çalışmada, istihdam ve ciro üzerinden son 3 senede artarda en az %20 büyüme oranına sahip firmaları ön plana çıkartan OECD tanımlaması kullanılmıştır. Bu çerçevede, 2009-2019 arasında NUTS-2 düzeyinde yaş, sektör ve ihracat göstergeleri açısından üç farklı tipte büyüyen (HGF-emp: istihdam; HGF-ciro: ciro ve HGF: istihdam ve ciro açısından) HGF’ler karşılaştırmalı olarak verilirken, bu firmaların hangi bölgelerde uzun süre HGF statüsünü devam ettirdikleri, bölgesel bazda hangi sektörlerin daha çok HGF statüsüne sahip firma barındırdığı, bu firmaların boyutları ve yaşlarının ne olduğu, aralarında korelasyon olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Böylece, Türkiye’de doğu-batı şeklinde yapısallaşmış bölgesel eşitsizliğin HGF’ler nezdinde de geçerli olup olmadığı sorgulanmıştır.
Çalışmanın ilk bulguları, Türkiye’de HGF’ler arasında ciro anlamında HGF statüsü kazanan firmaların istihdam kazandıranlara kıyasla daha fazla olduğu yönündedir. Buna karşın, her iki kriter açısından da HGF statüsü elde eden firmaların sayısı oldukça azdır. Türkiye’deki HGF’ler genel olarak imalat sanayiinde toplanırken, incelenen dönemde, bu tür firmaların yoğunlaştığı ikinci alan toptan- perakende üçüncü ise inşaat sektörüdür.
Öte yandan, Türkiye’de yapısallaşmış bölgesel eşitsizliğin bir yansıması olarak, HGF’lerin çoğunluğunun batıda yer aldığı görülmüştür. Sıralamanın en sonunda yer alan 4 bölge ise TR81, TR82, TRA1, TRA2 şeklinde Kuzey ve Doğu Anadolu’da yer alan bölgelerdir. Ayrıca, literatürdeki yaygın bulgunun aksine, istihdam açısından toplam HGF’ler genelde 5-yaş üstü firmalar arasından çıkmakta ve bu firmaların yine önemli bir kısmı İstanbul’dadır (TR10). Bu sıralamada İstanbul’u, Ankara (TR51) ve İzmir (TR31) olmak üzere diğer iki büyükşehir, bazen de Bursa’nın olduğu TR41 ya da Kocaeli ve Sakarya’nın içinde olduğu TR42 takip etmektedir. Bölgelerin kendi içlerinde de üçte iki ağırlık HGF’lerin 5-yaş üstü oldukları şeklindedir.