Çeviribilimin Disiplinlerarasılıkla İmtihanı

Güzel O. E.

XI Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu, Sakarya, Türkiye, 13 - 14 Ekim 2011, cilt.2, sa.2, ss.154-164

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 2
  • Basıldığı Şehir: Sakarya
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.154-164
  • Yıldız Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Çeviri, doğası gereği çok-katmanlı, çok boyutlu, çok değişkenli karmaşık bir olgudur. Göreceli olarak genç bir disiplin olan çeviribilim, doğası gereği disiplinlerarası bir alan olduğu için çeviri olgusu da çok çeşitli disiplinlerin perspektiflerini yansıtan kavram ve kuramlarla betimlenmeye çalışılagelmiştir. Çeviribilim alanının gelişimi sürecinde çeviribilim kuramları da alanda yaşanan dönüm noktaları ile koşut olarak yasa koyucu, kuralcı kuramlardan betimleyici ve dizgesel kuramlar yönünde evrilmiştir. Bu süreç çeviribilimcilere dilbilim kaynaklı, kaynak metin odaklı kuramların çok boyutlu ve çok değişkenli karmaşık çeviri olgusunun evrenselci-tümelci bir anlayışla, normatif bir biçimde açıklanamayacağını göstermiştir. Bu nedenle çeviribilim kuramlarına yönelik beklentiler de günümüzde gözden geçirilmektedir. Günümüzde de çok çeşitli bilimsel alanlardan kaynaklanan (toplumbilim, dilbilim, yazınbilim, kültürel çalışmalar kaynaklı) çeviribilim kuramlarının çeviri olgusunu yeterli biçimde açıklayan, derli toplu bir perspektif sundukları, tutarlı bir çerçeve oluşturdukları kanımca söylenemez. Bunun nedeni hâlihazırda karmaşık ve çok yönlü bir disiplin olan çeviribilimin disiplinlerarası doğasından ötürü çok çeşitli bilim dalları ile akademik işbirliği ve bilgi alışverişine girmiş olması ve onların analiz yöntemlerinin uygunluğu, uygulanabilirliği, geçerliği yeterince sorgulanmaksızın alana uyarlanmaya çalışılmış olmasıdır. Bu durum, disiplinin kuramsal alanındaki genel manzarasını daha da bölük pörçük, karmaşık bir hale getirmiştir. Bunun sonucunda da farklı bilim dallarının birbirleriyle çelişen metodolojileri ve bilimsel bakış açıları birbirleriyle bir türlü yeterince uzlaştırılamamıştır. Bu bildiride, çeviribilimin disiplinlerarasılık macerası ele alınarak, disiplinlerarasılığın çeviribilim alanı için bir kaos kaynağı mı, yoksa bir zenginlik kaynağı mı olduğu sorunsalı tartışılacaktır.