Kolektif Bellek Ve Kentsel Mekan Algısı Bağlamında İstanbul Tuzla Köyiçi Koruma Bölgesi’nin Mekansal Değişiminin İrdelenmesi

---

Atıf İçin Kopyala

Sayar S., Akın O.

İdealkent, cilt.8, sa.22, ss.423-450, 2017 (Hakemli Dergi)

• Yayın Türü: Makale / Tam Makale
• Cilt numarası: 8 Sayı: 22
• Basım Tarihi: 2017
• Dergi Adı: İdealkent
• Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
• Sayfa Sayıları: ss.423-450
• Yıldız Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

KOLEKTİF BELLEK ve KENTSEL MEKAN ALGISI BAĞLAMINDA

İSTANBUL TUZLA KÖYİÇİ KORUMA BÖLGESİ’NİN MEKANSAL DEĞİŞİMİNİN İRDELENMESİ

 

ÖZET

Seçil SAYAR AVCIOĞLU[1], sclsayar@gmail.com

Oya AKIN[2], oakin@yildiz.edu.tr

Bellek kavramı en genel çerçevesi ile; deneyim, duyum, izlenim, algı gibi kavramlarla, kavrayışları canlı tutabilme yetisi olarak ifade edilmektedir. Bellek ile ilgili genel tanımlamalar ele alındığında ortaya çıkan ortak kabul; belleğin sadece geçmişten ibaret olmadığı; geçmişte depolanan imgelerin, olayların ya da kişilerin, şimdiki ve gelecek zamanda depolanacaklar ile ilişkilendirilerek üst üste çakıştırılması olarak ifade edilebilir. Anderson ve Schooler’e göre bellek, daha önemli olan bilgiyi kaydedecek şekilde evrimleşmiştir ve bir süreklilik arz eder (Binder, 2005).

Daha çok yaşanılan süreçle ilişkilendirilen bir kavram olan bellek, soyut zamandan farklı olarak yaşanan “mekanla” ilişkili olarak da anlam kazanmaktadır. Başka bir ifadeyle; zamana yaşanmışlık hissini kazandıran şey, mekana ait özelliklerin bellekte bıraktığı izlerdir (Nora, 2006). Mekanda var olan ve geçmişin özelliklerini barındıran somut izler; mekanın kullanıcısı olan bireylerin zihninde bireysel, sosyal, tarihsel, kültürel, vb. değerlerle birleşerek “mekan belleği” oluşumuna işaret etmektedir. Bellek ve mekan ilişkisi, tek başına zaman içinde mekanda biriktirilen anılar değil, anılar ile birlikte mekanla birey arasında kurulan duygusal bağı da kapsamaktadır. Mekanın bellekte bıraktığı izler; varlığını birtakım temsiller, göstergeler, semboller aracılığıyla, aynı zamanda kolektif belleğin oluşumunun temelinde yatan sosyal grupların iletişimi ve etkileşimi üzerinden sürdürülmektedir. Dolayısı ile bellek bireysel bir yeti değildir; içinde bulunulan toplumsal koşullar tarafından belirlenmektedir (Assmann, 2001 ve Halbwachs, 1992). Kolektif bellek olarak tanımlanan bu olgunun tarih, kültür ve iktidar çerçevesinde süre giden bir değişim içinde olduğu; bu bağlamda iktidar mücadelelerine, sosyal ve kültürel akımlar, vb. olaylara sahne olan mekan da toplumsal kimlik ve belleğin izlerini taşımaktadır.

Bu tanımlamalardan hareket ile çalışmanın amacı; kentlerin kuşaklar boyu ürettiği kültür birikiminin bir sonucu olarak kolektif belleğin mekan ile ilişkisini ortaya koymak ve kolektif bellekte kodlanan mekansal öğelerin istemli ya da istemsiz şekilde yok edilmesinin, bireylerin yaşadıkları yere aidiyet hissi ile bağlanma ve sahiplenme durumunu ortadan kaldırdığı sorununa dikkat çekmektir.

Çalışma kavramsal ve örnek alan çalışmasından çıkarımlar olmak üzere iki ana başlıkta ele alınmıştır. Çalışmanın örnek alan çalışmasına da referans oluşturacak olan bellek ve kolektif bellek kavramlarının mekan ile bağlantısı kurularak “kentsel hafızanın” bileşenlerinin tanımlanması birinci bölümü oluşturmaktadır. İkinci bölümde ise; İstanbul, Tuzla Köyiçi Yerleşmesi bellek-algı ve mekan olguları çerçevesinde ele alınarak, mekansal değişimi mülakat, tespit ve gözlem teknikleri kullanılarak yaşayanların belleklerinde kalan izler üzerinden yorumlanması hedeflenmiştir.

Bu çalışma, kentlerin kuşaklar boyu ürettiği kültür birikiminin bir sonucu olarak kolektif belleğin mekan ile ilişkisini ortaya koymakta ve kolektif belleğin “insanların kentte neden yaşadığının” temel göstergesi olması üzerine temellenmektedir. Dolayısıyla; geçmiş bilincinden yoksun yapılan her tür müdahalenin, bellek üzerindeki etkilerini dikkatle yorumlamak; kolektif belleğin gelecek kuşaklara aktarılmasının önkoşulu olarak yerleşme kimliği ve belleğini sürdürebilir kılmak gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:  Bellek, Mekan, Algı, Mekan Belleği, Tuzla Köyiçi.