ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİ ÖZELLİKLERİ BULUNAN BİR GAZAVATNAME: "GAZÂVÂT-I HÂLİD BİN VELİD"


Creative Commons License

Ersoy A., Arvas N.

MANİSA CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ, cilt.15, sa.3, ss.317-334, 2017 (Hakemli Dergi)

Özet

Bu çalışmada, Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 1930 numarasında kayıtlı bulunan, H.1051 (1641 senesinin Aralık ayının ortaları) Hacı Mehmed Efendi tarafından yazılmış olan “Gazâvât-ı Hâlid Bin Velid” adlı eser konu ve dil açısından incelenmiştir. Arapçadaki “gazâ/gazve” kelimesi ile Farsçadaki “nâme” kelimesinden meydana gelen gazâvâtnâme kelimesi düşmanla yapılan savaşları konusunun işlendiği eserlerin genel adıdır. Gazavât, gazâ kelimesinin çoğuludur. Gazânâmelerde tek bir savaş, gazâvâtnâmelerde ise savaşlar ve akınlar silsilesi anlatılır. Bu tür eserler belli bir döneme ait olayları ayrıntılı bir şekilde anlattıklarından dolayı tarih araştırmacıları için de önemli bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Gazâvâtnâme geleneği Türk edebiyatında XV. yüzyılda başlar ve XVI. yüzyılda büyük gelişme gösterir. Gazâvât-ı Hâlid Bin Velid, Hazreti Ömer'in hilafeti zamanında Hazreti Halid Bin Velid'in yaptığı cenkleri ve diğer sahabelerin komutasında, İslam ordularının Acem diyarını feth etmelerini konu almaktadır. Eser XVII. yüzyıl dil özelliklerini taşımakla birlikte, Eski Anadolu Türkçesi ve Eski Türkçeden arkaik unsurlar da taşımaktadır Hacı Mehmed Efendi adlı zâtın te'lîf eseri olduğu, ilk varağının başında, sonradan yazıldığı anlaşılan farklı bir hatt ile yazılmış. Baştan bir varağı eksik ve toplam 79 varak olan bu eserin müstensihi yazılmamıştır. Eserin her bir sayfası 17 satırdır. Eser nazım-nesir karışık olarak oluşturulmuştur. Eserde bazı kelimeler harekelidir. Bu makalede, Eski Anadolu Türkçesinin özellikleri bulunan Gazâvât-ı Hâlid Bin Velid adlı eserin tanıtımı ve dil özellikleri hakkında bilgi verilecektir. 

In this study, “Gazaawat al Khalid ibn al-Walid, registered at number 06 Mil Yz A 1930 in Ankara National Library Manuscripts Collection, written by Haji Mehmed Effendi in Hijri 1051 during the middle of Ramadan was examined for subject and language. Gazaawatname is the word produced combining the Arabic gazwa with the Persian naama, a general term for works where wars fought against enemies are narrated. Gazaawat is the plural form of gaza. Gazaanamas tell a single war, while in gazaawatnaama, wars and series of attacks are mentioned. These works are considered an important resource for history researchers as they tell events belonging to a particular period of time in detail. The tradition of gazaawatnaama begins in the Turkish literature in the 15th century and develops dramatically in the 16th century. Gazaawat al Khalid ibn al-Walid covers the subjects regarding the holy wars of Hadrat Khalid ibn al-Walid during Hadrat Omar and the conquest of the Persian region of the Muslim armies under the command of other Ashab alKiram. While the work bears the linguistic features of the 17th century, it also contains archaic elements from Old Anatolian Turkish. This work is the copyright of the Haji Mehmed Effendi written on its first foil, which is understood to have been written with a different script later. This work is made up of 79 pieces of foil and one foil is missing, and its copyist is not written. Each page is 17 lines. It was written in the form of verse-prose. Some words contain vowel points. In this article, the introduction of Gazaawat al- Khaled ibn Walid, possessing characteristics of the Old Anatolian Turkish will be made and some data will be provided about its linguistic features.