Akademik Veri Yönetim Sistemi
9. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, İstanbul, Türkiye, 26 - 27 Aralık 2022, ss.187
Yenikapı 29 batığı, 2004-2013 yılları arasında İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından
Yenikapı'da gerçekleştirilen arkeolojik kurtarma kazılarında bulunan ve 5. ile 11. yüzyıla
tarihlenen 37 adet batık gemi koleksiyonuna ait bir gemi kalıntısındır. Söz konusu gemi
kalıntıları ahşaptan ve bağlantı için kullanılan demir çivilerden oluşmaktadır ve sualtında
geçirdikleri süre boyunca fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik bozulmalara uğramaktadırlar.
Ahşap, bozulma sürecinde yapısını oluşturan malzemeleri kaybetmektedir ve bu
malzemelerin yerini su doldurmaktadır. Böyle ahşaplara suya ahşap denmektedir ve herhangi
bir koruma işlemi uygulanmadan atmosfer şartlarına maruz bırakıldıklarında yapılarındaki
suyu kaybederek geri dönülemeyen bozulmalara uğramaktadırlar. Ahşap elemanları suya
doymuş ahşap olarak nitelendirilen Yenikapı 29 batığı üzerinde gerçekleştirilecek olan
koruma uygulamalarının belirlenebilmesi için öncelikle bozulma durumunun belirlenmesi
gerekmektedir. Bu nedenle ahşaplar üzerinde maksimum su içeriği (%), yoğunluk (g/cm3),
ahşap madde kaybı (%), FTIR, SEM ve XRF analizleri gerçekleştirilmiştir. Suya doymuş
ahşapların bünyesindeki su miktarı maksimum su içeriği (%) olarak tanımlanmaktadır ve
bozulma durumunun sınıflandırılması maksimum su içeriği (%) değerlerine göre
yapılmaktadır. 1. sınıf ahşaplar %400 ve üzerinde; 2. sınıf ahşaplar %400-185 arasında ve 3.
sınıflar %185 ve daha az su içermektedirler. Maksimum su içeriği (%) analizi sonrasında
bulunan değerleri desteklemek üzere FTIR ve SEM analizleri gerçekleştirilmiştir. FTIR
analizi, Yenikapı 29 batığına ait ahşaplara ve bu ahşapların cinslerindeki taze ahşaplara
uygulanmıştır. Böylelikle Yenikapı 29 batığının ahşaplarının yapısını oluşturan selüloz,
hemiselüloz ve lignindeki bozulmalar spektrumlar halinde karşılaştırılmalı olarak ortaya
konmuştur. SEM incelemeleriyle ahşapların hücresel seviyedeki fiziksel bozulmalarını
göstermiştir ve maksimum su içeriği (%) değerleriyle örtüşüp örtüşmediği anlaşılmıştır. XRF
analizi ile Yenikapı 29 ahşaplarında bulunan elementler ortaya çıkartılmış ve batık
ahşaplarına zarar vermekte olan demir ve sülfür miktarı yarı kantitatif olarak belirlenmiştir.
Yenikapı 29 batığı ahşaplarının maksimum su içeriği (%) değerleri %164-1275 arasında
bulunmuştur. Bu sonuç, Yenikapı 29 batığının her üç sınıftan da ahşap içerdiğini
göstermektedir. Yoğunluk değerleri 0,11-0,45 g/cm3 ve ahşap madde kaybı (%) değerleri ise
%0-455 arasındadır. Yapılan FTIR ve SEM analizleri bu verileri destekler niteliktedir. XRF
analiziyle ahşapların üzerindeki demir çivilerden kaynaklanan korozyonun sonucunda
yaşanan demir ve sülfür elementlerinin dağılımının korozyona yakın olan bölgelerde daha
yaygın olduğu anlaşılmıştır.