Akademik Veri Yönetim Sistemi
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, sa.36, ss.1254-1274, 2023 (Hakemli Dergi)
Bu makalede, Graham Greene'in Stamboul Train adlı romanındaki kent uzamına ilişkin "özel ad
göstergeleri" ve "tarihsel göstergeler"in erek metne nasıl aktarıldığını hem kent göstergebilimi hem
de çeviri göstergebilimi kapsamında incelemek amaçlanmaktadır. Kaynak metin olarak Greene'in
Stamboul Train adlı romanı ve erek metin olarak da bu romanın Mehmet Harmancı tarafından
İstanbul Treni başlığıyla yapılan Türkçe çevirisi, çalışmanın inceleme nesnesini oluşturmaktadır.
Çalışmada incelenen kaynak metin, romanın Penguin Books tarafından 1987 yılında yayımlanan
versiyonu; erek metin ise Everest Yayınları tarafından 2004 yılında yayımlanan versiyonudur. Çeviri
bakımından en güç metinler arasında yer alan yazınsal metinlerin doğru yorumlanıp
anlamlandırılması için göstergebilimin sunduğu çözümleme yöntemi çevirmenlere yol gösterebilir.
Çünkü çevirmen, kaynak metindeki örtük göstergeler ve/veya karmaşık yazınsal anlam evrenini
çeviri göstergebilimi yaklaşımı sayesinde yöntemli bir okuma yoluyla irdeleyerek kaynak dil ve
kültüre ilişkin göstergeleri minimum yitimle erek dile aktarma olanağına kavuşur. Anlamsal açıdan
çok katmanlı bir nitelik taşıyan ve bu nedenle de birbirinden farklı yorumlara açık kentsel göstergeleri
inceleyen ve göstergebilimin bir alt araştırma alanı olan kent göstergebilimi, bu göstergeleri
taşıdıkları anlam ve yorum zenginliği çerçevesinde çözümler. Bu makalede Greene'in adı geçen
İngilizce romanı ve Türkçe çevirisindeki kente ilişkin göstergeler, Sündüz Öztürk Kasar'ın çeviri
göstergebilimine kazandırdığı kent göstergeleri tipolojisinde yer alan "özel ad göstergeleri" ve
"tarihsel göstergeler" ile yine Öztürk Kasar'ın "Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği" başlığı altında
sunduğu "anlam evirici eğilimler" çerçevesinde incelenecektir.
In this article, it is aimed to examine how "proper name signs" and "historical signs" related to urban
space in Graham Greene's novel Stamboul Train are transferred to the target text in the context of
both urban semiotics and translation semiotics. Greene's novel Stamboul Train is the source text and
the Turkish translation of the novel translated as Istanbul Treni by Mehmet Harmanci is the target text of this analysis. The source text analyzed in the study is the edition of the novel published in 1987
by Penguin Books, and the target text is the edition of the novel published in 2004 by Everest
Publications. Analysis method offered by semiotics can guide translators in terms of interpreting and
making sense of literary texts, which are among the most challenging texts in the context of
translation. This is because translation semiotics approach provides the translator with the
opportunity to transfer the signs related to the source language and culture with minimum loss by
analyzing the implicit signs and/or complicated literary meaning universe. Urban semiotics, a
subfield of semiotics that explores urban signs which possess multifaceted semantic qualities and
thus are open to diverse interpretations, analyzes these signs within the context of the inherent
richness of meaning and interpretation they entail. In this article, signs related to urban space in
Greene's afore-mentioned novel in English and its Turkish translation will be analyzed within the
theoritical and methodological framework of "proper name signs" and "historical signs" included in
the typology of urban signs introduced to semiotics of translation by Sündüz Öztürk Kasar and also
"designifying tendencies" which she presented under the heading of "The Systematics of
Designification in Translation".