Akademik Veri Yönetim Sistemi
IX. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, İstanbul, Türkiye, 26 - 27 Aralık 2022
Bu çalışmada, II.
Abdülhamid döneminde Şeyhülislamlık yapan Ahmed Esad Efendi’nin okul müfredatlarında din eğitimine nasıl ve ne
şekilde yer verilmesi gerektiği konusunda yapmış olduğu çalışma konu
edinilecektir.
II. Abdülhamid’in Müslüman
okullarındaki ders programının öğrencilerin dini inançlarına göre yeniden
düzenlenmesine yönelik isteği üzerine meşihatta toplanan komisyona şeyhülislam Ahmed
Esad Efendi başkanlık yapmıştır. Komisyon çalışmaları sonucunda, ders
programlarında din derslerinin sayısı artırılırken teorik olanın pratikte de
uygulanabilirliğini sağlayacak düzenlemelerin yapılması kararlaştırılmıştır.
Böylece II. Abdülhamid döneminde maarife bağlı okullardaki dini konularla
ilgili dersler de meşihatın sorumluluk alanına girmiştir. On dokuzuncu
yüzyıldaki Osmanlı Devleti’nde Batı’nın etkisi birçok alanda olduğu gibi
çeşitli yayınlar aracılığıyla eğitim alanında da görülmüştür. Bu konuda Üryanizâde
Ahmed Esad Efendi, okullarda öğrencilerin dinî inançlarından uzaklaşmasını
önleyecek tedbir almak üzere müfredatın yeniden düzenlenmesine çaba sarfetmiş, ders
programının yeniden düzenlenmesine yönelik çalışmalar yapmış, bu dersleri
verecek eğitimcilerin yetiştirilmesi konusunda da birtakım uygulamaların
yapılmasına karar vermiştir.
Bu çalışmanın amacı XIX.
yüzyılda şeyhülislam Esad Efendi
başkanlığındaki komisyon tarafından, Osmanlı Devleti modern eğitim kurumlarında
din eğitiminin ne şekilde verilmesinin uygun görüldüğüne dikkat çekmektir.
Böylece Batı’nın kültürel etkisinin siyasi ve sosyal alanda hızlı bir şekilde
yayıldığı bu dönemde, eğitim kurumlarında din derslerinin müfredata nasıl yerleştirildiği
ve bu konuda şeyhülislamın belirleyici rolünün ne olduğu ortaya çıkarılmaya
çalışılacaktır. Ayrıca şeyhülislamın hazırladığı din derslerinin modern eğitim
müfredatıyla dengeleme çabasının daha sonraki dönemlerde aklî ve naklî
ilimlerin derslerinin birlikte verileceği eğitim kurumlarının alt yapısını
hazırlamış olabileceğine dair bir araştırma konusunun da kapısının aralanması amaçlanmaktadır.
Bu çalışmada,
Üryanizâde Esad Efendi’nin özel arşivi, Osmanlı sicil kayıtları, Osmanlı arşiv
belgeleri ve ikincil çalışmalardan yararlanılmıştır.
Anahtar Kelimeler: II.
Abdülhamid, Üryanizâde Ahmed Esad Efendi, eğitim, din dersi.