Akademik Veri Yönetim Sistemi
Günce Filoloji ve Sosyal Bilimler Çalışmaları 1, Veli Uğur, Editör, Günce Yayınları, Muğla, ss.52-71, 2023
Bu bildiride amaç, Stamboul Train adlı roman ve bu romanın Türkçe çevirilerindeki kültürel göstergeleri çeviri göstergebilimi çerçevesinde incelemektir. Çalışmanın inceleme nesnelerini kaynak metin olarak İngiliz yazar Graham Greene'in adı geçen romanı ve bu romanın Türkçeye yapılan iki farklı çevirisi oluşturmaktadır. 1904-1991 yılları arasında yaşayan ve aynı zamanda sinema eleştirmenliği ve gazetecilik gibi farklı kimliklere de sahip olan Greene, 20. yüzyılın önde gelen İngiliz yazarlarındandır. 1932 yılında yazdığı bu eserinde yazar, Ostende'den başlayıp İstanbul'da son bulan aksiyon dolu bir tren seyahatinde birlikte yolculuk yapan bir yolcu grubunun başından geçen serüvenleri anlatmaktadır. Greene'in bu eserinin Türkçeye iki çevirisi bulunmaktadır. Romanın Mehmet Harmancı tarafından Türkçeye yapılan ilk çevirisi, 2004 yılı Temmuz ayında Everest Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Romanın Hüseyin Gündoğdu tarafından Türkçeye yapılan ikinci çevirisi ise 2019 yılı Mart ayında Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Her iki erek metnin başlığı da "İstanbul Treni"dir. Bildiride Stamboul Train için KM; Mehmet Harmancı'nın çeviri metni için EM-1 ve Hüseyin Gündoğdu'nun çeviri metni için ise EM-2 şeklinde bir kısaltma yapılmıştır.
Kaynak metin ve erek metinlerdeki kültürel göstergelerin incelenmesinde kullanılacak kuramsal çerçeveyi Sündüz Öztürk Kasar'ın çeviri göstergebilimi bağlamında ortaya koyduğu, süreç içerisinde değişik adlarla anılan ve "Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği" olarak nihai şeklini alan dizgesellik oluşturmaktadır. Bu dizgesellikte "anlamın aşırı yorumlanması, anlamın bulanıklaştırılması, anlamın eksik yorumlanması, anlamın kaydırılması, anlamın bozulması, anlamın çarpıtılması, anlamın saptırılması, anlamın parçalanması, göstergenin yok edilmesi" olmak üzere dokuz "anlam evirici eğilim" bulunmaktadır. "Anlam evirici" bu dokuz eğilim ışığında kaynak metin ve erek metinlerin incelenmesi sonucunda tespit edilen kültürel göstergelerin aktarımı araştırılmış ve değerlendirilmiştir.
Anahtar sözcükler: Graham Greene, Stamboul Train, İstanbul Treni, çeviri göstergebilimi, kültürel göstergeler
The aim of this paper is to examine the novel named Stamboul Train and the cultural signs in its Turkish translations within the framework of semiotics of translation. The objects of analysis include the British author Graham Greene's novel, which is the source text, and its two different translations into Turkish, which are the target texts. Greene, who lived between 1904 and 1991 and had many different identities such as film critic and journalist, is one of the leading British writers of the 20th century. In his work, written in 1932, the author narrates the adventures of a group of passengers traveling together on an action-packed train journey starting in Ostend and ending in Istanbul. There are two translations of Greene's work into Turkish. The first translation of the novel into Turkish by Mehmet Harmancı was published by Everest Publications in July 2004. The second translation of the novel into Turkish by Hüseyin Gündoğdu was published by Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları in March 2019. The titles of both target texts were translated as "İstanbul Treni". In this paper, an abbreviation was made as ST for Stamboul Train, as TT-1 for Mehmet Harmancı's translated text, and as TT-2 for Hüseyin Gündoğdu's translated text. The theoretical framework for the examination of cultural signs in the source text and target texts was created based on the systematics put forward by Sündüz Öztürk Kasar in the context of semiotics of translation, which was referred to by different names in the past and took its final name and form as "the Systematics of Designification in Translation". In this systematics, there are nine "designificative tendencies": "over-interpretation of the meaning, darkening of the meaning, under-interpretation of the meaning, sliding of the meaning, alteration of the meaning, opposition of the meaning, perversion of the meaning, destruction of the meaning, wiping out of the sign". In the light of these nine "designificative tendencies", the transfer of cultural signs detected through the examination of the source text and target texts have been investigated and evaluated.
Keywords: Graham Greene, Stamboul Train, İstanbul Treni, semiotics of translation, cultural signs