II. Abdülhamit döneminde yaklaşık olarak 35 bin memur istihdam edildi. Bu durumun bir sonucu devlet idaresinde de kurumsallaşma ve bürokrasi ön plana çıktı. Bu sayede devlet idaresinin daha fazla merkeziyetçi bir görünüm kazanması ile birlikte memur istihdamı konusunda bir takım köklü değişiklikler de yapıldı. Bu değişikliklerden biri de memurların tercüme-i hâli niteliğindeki sicil kayıtlarının tutulmasıdır. Bu dönemde Şeyhülislâmlık [Bâb-ı Meşîhat] makamında çalışanların sicil dosyasını turmuştur. Şer’iyye Sicilleri Arşivi’nde bulunan Ulema Sicil Defterleri h. 1338-1340 tarihleri arasında tutulmuştur. Sekiz adet olan bu defterlerde ilmiye mensubu olan memurların tercüme-i hallerine ilişkin bilgiler vardır. Bu defterler dışında esas biyografilerin yer aldığı ve ulema sınıfı içerisinde değerlendirilen herkesin sicil kayıtlarının tutulduğu Ulema Sicil Dosyalarıdır. Bu dosyaların toplamı 6554 adettir. Bu dosyalarda çalışanlara ait maaş cetvelleri, görev yaptıkları yerler, tayin durumları, soruşturma geçirmiş ise bu soruşturmaya ait belgeler, sağlık raporları, eşkal bilgisi, emeklilik sonrası durumları, vefatından sonra kalanlara maaş bağlanmış ise bunları gösteren belge ve makbuzlar vardır. Ayrıca bu dosyalarda görev yapanların baba isimleri, şöhreti, lakabı, doğum yeri ve ailesi ile ilgili bazı bilgiler de bulunmaktadır.

Ulema Sicil Dosyalarında Bafra doğumlu yedi Bâb-ı Meşîhat’da görev yapmış personel kaydı vardır. Bu kişiler eytam müdürü, katip, nâib ve müftü olarak görev yapmışlardır.

Bu çalışmada Ulema Sicil Dosyalarına kayıtlı yedi kişinin biyografileri ortaya konmaya çalışılacaktır. Bu sicil dosyalarına İSAM Kütüphanesi Ulema Sicil Dosyaları Veri Tabanında ulaşılabilmektedir. Biz de bu dosyaları İSAM Kütüphanesi veri tabanından elde ettik. Osmanlı ilmiyesinde görev yapan bu şahısların biyografileri sicil kayıtlarındaki metne sadık kalınarak açıklamalı şekilde ele alınmaya çalışıldı. Bununla birlikte biyografiler ortaya konurken memurların doğum tarihleri, aile ve eğitim durumları, görev yerleri ve maaşları hakkında geniş bir değerlendirme de yapılmaya çalışıldı. Memurların almış oldukları maaşlar dönemin fiyatları ile oranlanarak memurların yaşam standartları, alım gücü ve toplumsal statüleri hakkında da bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bafra, Ulema Sicil Dosyaları, Bâb-ı Meşihat