Akademik Veri Yönetim Sistemi
IX. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, İstanbul, Türkiye, 26 - 27 Aralık 2022
Basın kavramı, toplumla ve toplumun tüm kurumları ile yakın
bir ilişki içerisindedir. Bu kurumlardan biri de siyaset kurumudur. Basın ve
siyaset arasındaki ilişkinin niteliği toplumun birlik ve uyum içerisinde bir
bütünlük oluşturması açısından ayrıca önem arz etmektedir. Dolayısıyla toplum
tarafından görevlendirilen siyaset ve basın kurumları arasındaki ilişkinin
diğer kurumlara nazaran daha yoğun olması ve daha karışık bir yapı da bulunması
kaçınılmazdır. Basın sosyal bilimlerin bir dalı olarak diğer tüm alanlarda
yapılan çalışmalar gibi kuramsallaştırma çerçevesinde ele alınmaktadır. Basında
kurulan siyasi söylemler Siebert ve arkadaşları ile Denis McQuail’in
geliştirdikleri normatif medya kuramları üzerinden incelenmektedir. Zira basın
ve siyaset ilişkisi hakkında yapılan araştırmalar; siyasi yapının nasıl
olduğunu anlamak ya da en azından mevcut siyasi yapı hakkında bir fikre sahip
olmak için basında yer alan siyasi söylemlerin incelenmesi doğru bir yöntem
olarak kabul edilmektedir.
Türkiye’nin 1924-1960 yılları arasında basın ve siyaset
ilişkisinin normatif medya kuramları bağlamında incelendiği bu bildiride Cumhuriyet
gazetesi örneklem olarak seçilmiştir. Bu seçimin en önemli nedeni Cumhuriyet
gazetesinin Türkiye’de 1923 yılında değişen siyasi yapı ile hemen hemen aynı
tarihlerde kurulmuş olması ve dönemin siyasi kurumlarınca desteklenmesidir.
Öyle ki Cumhuriyet gazetesi Atatürk’ün verdiği destek ile Yunus Nadi tarafından
kurulmuştur. Gazetenin kurulmasında öncelikli amaç, yeni rejimin halka
tanıtılması ve benimsetilmesidir. Atatürk devrimlerinin yerleştirilmesinin
öncüsü olan gazete çok partili hayata geçişin önceleri karşısında durmuş, ancak
Demokrat Parti kurucularının mevcut iktidar partisi içerisinden ve Atatürk’ün
güvendiği isimlerden oluşması ile sonradan destek vermiştir. Hatta Nadir Nadi
1950 seçimlerinde DP’den bağımsız milletvekili seçilmiştir. DP’nin iktidara
geçmesi ile 1954 seçimlerinden çok sonra bile demokrat partinin yanında yer
alan gazete iktidarın basına uyguladığı mali ve cezai işlemlerden
etkilenmemiştir.
Demokrat Partinin basına uyguladığı baskıların artması, ülke
ekonomisinin giderek bozulması ve ülke içerisinde kaosun hüküm sürmeye
başlaması ile gazete muhalif kanatta yer almaya başlamıştır. Sonuç olarak
gazete, katkısı olduğunu ve bunu gururla ifade ettiği 27 Mayıs askeri
müdahalesine zemin hazırlamış ve desteğini yeni iktidara yani müdahalecilerden
yana kullanmaya başlamıştır. Çalışma ağırlıklı olarak gazete arşivlerine ve
hatıratlara dayanmaktadır. Öte yandan dönemin siyasi yapısının daha iyi
anlaşılabilmesi için literatür taraması yapılarak tezler, kitaplar ve dergiler
incelenmiştir
Anahtar Kelimeler:
Basın, Siyaset, Cumhuriyet Gazetesi, Normatif Medya Kuramları