KENTSEL TASARIM VE KALABALIK DAVRANIŞLARI İLİŞKİSİNİN KADIKÖY ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN İNCELENMESİ

Kesici N.

1. MİMARLIK VE ŞEHİRCİLİK SEMPOZYUMU, İstanbul, Türkiye, 28 - 29 Mart 2019, ss.65-67

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.65-67
  • Yıldız Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

KENTSEL TASARIM VE KALABALIK DAVRANIŞLARI İLİŞKİSİNİN KADIKÖY ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN İNCELENMESİ Neslişah KESİCİ*, Prof. Dr. Anlı ATAÖV** *Yüksek Lisans Öğrencisi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kentsel Tasarım Yüksek Lisans Programı, Ankara, neslisah.kesici@metu.edu.tr **Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ankara, ataov@metu.edu.tr Sanayi devriminin etkisiyle kentler tüm kaynakların toplandığı kümelenme mekânlarına dönüşmüş ve kırsal yaşam terk edilip kentlere göç ivme kazanmıştır (Gehl, 2010). Kentsel mekânda nüfusun plansız artışı, kentlerdeki kalabalığın davranışlarını inceleme üzerine yeni bir alan ortaya çıkarmıştır. Kalabalık, toplum bilimcilerin tanımına göre; ortak bir uyaranın yönlendirmesiyle belli bir yerde toplanan ve dikkatlerini bu uyaranın yol açtığı ortak duygusal ilgi üzerinde toplamış olup herhangi bir anda ortak eyleme geçebilecek olan insan topluluğudur (Özbil, 2015). Kalabalık kitlelere bağlı sorunlar üç başlık altında incelenmektedir: Panik durumunda kalabalık grupta yaralanmalara ve can kaybına neden olabilecek izdiham riski, olası bir acil durumda müdahale ekiplerinin kalabalık nedeniyle olaya müdahale edememe riski ve son olarak günlük hayatın ve hizmetlere erişimin sekteye uğrama riski. Bu gibi durumlarda oluşabilecek sorunların önüne geçilmesi ve kalabalığın davranışlarının mekânsal organizasyonla ilişkisinin sistematize edilmesi amacıyla bu çalışma kalabalık davranışları ve mekânla ilişkisini anlamak üzerine kurgulanmıştır. Bu çalışmada, kalabalık davranışlarının çözümlenerek morfolojik birimlerle etkileşiminin analiz edilmesi ve alternatiflerle kalabalık davranışlarını kentsel tasarımla yönlendirmenin nasıl mümkün olabileceğinin deşifre edilmesi amaçlanmaktadır. Literatür araştırmalarından görüldüğü üzere kalabalık davranışları psikolojik ve sosyolojik literatürlerde “Bireysel ve Sosyal Düzeyde Davranış” üst başlığı altında, yaya hareketleri ve kent morfolojisi ise planlama literatüründe “Mekân Yapılandırması ve Çekiciliğin Mekânsal Davranış Üzerindeki Etkileri” başlığı altında incelenmekte ve kalabalık simülasyonu konusu ise bilgisayar programlama açısından “Simülasyon, Yaya Dinamiği ve Yerel Hareket” başlığı altında ele alınmaktadır (Johnson vd., 2002). Çalışmanın bir diğer amacı bu üç farklı disiplini bir araya getirerek literatüre yeni bir sentez konu katmaktır. Bu amaçlar doğrultusunda çalışmanın kapsamı kamusal mekanlarda (sokaklar, meydanlar, açık alanlar) kalabalık davranışlarını belirleyen morfolojik unsurları sırasıyla: Anket yaparak kalabalık davranışlarına yönelik tespitlerde bulunmak, literatür ve anket verilerini sentezleyerek davranış veri tabanını oluşturmak, verileri kategorize ederek mekana yönelik bir simülasyon hazırlamak, sıradan bir günde ve kalabalık bir günde video kayıt tekniği ile belirlenen 1.Mimarlık ve Şehircilik Sempozyumu 28-29 Mart 2019 66 alanlarda gözlem yapmak ve son olarak videolardaki bulgularla simülasyon bulgularını deşifre ederek kalabalık davranışlarıyla kentsel tasarım arasındaki ilişkiye yönelik sonuçları elde etmektir. Gece ve gündüz nüfusu sürekli kalabalık olan, pek çok ticari ve sosyal etkinliğin gerçekleştirildiği, kamusal mekânların aktif olarak kullanıldığı ve ulaşım odaklarında bulunan Kadıköy, kalabalık davranışlarının mekânla etkileşimini gözlemlemek açısından iyi bir örnek olması nedeniyle çalışma alanı olarak seçilmiştir. Çalışmanın yöntemi olarak kalabalık kitlelerin belirlenen gözlem alanına giriş ve varış noktası tanımlanarak bu mekânda izlenilen rota ve davranışları gözlemlenecektir. Gözlem yapılacak kalabalıklar iki grupta incelenmektedir: Aynı zamanda aynı mekânda bulunma ilişkisiyle açıklanan kalabalık ve bir amaç için bir araya gelme durumunda oluşan kalabalık. İlk kalabalık tanımına göre hafta içi günlük rutinde kalabalık grupların okula ve işe erişme durumlarındaki davranışları ve hafta sonu rutininde kalabalık grupların sosyal, ticari ve açık alanlardaki davranışları ve mekânla etkileşimi incelenmektedir. İkinci kalabalık tanımına göre ise sosyal bir eylem ve protesto durumundaki kalabalık davranışları ve son olarak özel günler ve kutlamalardaki davranışları ve mekânla etkileşimi incelenmektedir. Çalışmanın sonucu olarak literatüre “Kalabalık Davranışı ve Mekânla Etkileşimi” gibi yeni bir kavramın kazandırılmasının yanı sıra kentsel tasarımın kalabalık davranışları üzerindeki rolü de tartışılmakta ve buna yönelik kalabalıkta oluşabilecek olumsuzluklara yönelik mekânsal çözüm önerileri sunulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kalabalık Davranışları, Kent Morfolojisi, Yaya Hareketleri, Kalabalık Simülasyonu.