Kamusal Mekân Analizinde Entropi ve Kronotop İlişkisi: İstanbul Hamam Halvetleri


Creative Commons License

Heyik M. A., Gürcan C. G.

MİMARLIKTA SAYISAL TASARIM_MSTAS2022 XVI. ULUSAL SEMPOZYUMU, Eskişehir, Türkiye, 22 - 26 Haziran 2022, ss.1-11

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Eskişehir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1-11
  • Yıldız Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Mekân okuma ve araştırmaları için kentsel ve yapısal ölçekte, anlamsal, algısal, sözdizimsel vb. nitel ve nicel teori ve yaklaşımlar uzun yıllardır kullanılmaktadır. Kamusal mekânın karmaşık ve çok yönlü yapısının çözümlenmesi ve bu incelemeler ışığında yapılan çıkarımların tasarım bilgisine eklenmesi önemlidir. Kotnik, sayısal mimarlıkta geometrinin kullanımı için mantıksal ilişkilerin nicelleştirilmesi, dolayısıyla da bilimsel düşünme ve metodolojinin sürece dahil edilmesine dikkat çekmektedir. Bu doğrultuda çalışmalar geliştirilmekte olsa da mekânın zamansal ve fonksiyonel motiflerinin modellenmesi ve süreçte etkin kullanımı konusunda az çalışma bulunmaktadır. Matematiksel analiz yöntemleri, mimari uzmanlık ve çıkarımlar ile birleşerek mekânsal organizasyonu analiz etme açısından tasarım süreci için birçok seçenek sunacaktır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, temelde aynı işleve, benzer mekansal ve geometrik kurguya sahip farklı hamamlarda yer alan halvetlerde nitel ve nicel analiz yöntemi olarak kronotop ve entropi yaklaşımlarının bir arada kullanım potansiyellerinin araştırılmasıdır. Çalışmada, mekân analizi kapsamında morfolojik, topolojik ve kronotopik yaklaşımların bütünleşmiş kullanım potansiyelleri ve sınırlılıkları İstanbul çarşı hamamları örneklemi üzerinden test edilerek incelenmektedir. Hamamların belirli bir tipolojide biçimlenmesi, kamusal mekan özelliğine sahip olması, entropi ve sözdizim değerlerinin motiflerle bir arada yorumlanmasını desteklemektedir. Eyice’nin hamam tipolojisine uygun seçilen 17 adet hamam ile gerçekleştirilen çalışmada, mekân sözdizimi, entropi ve kronotopik analizler yapılmıştır. Öncelikle veri seti için hamamların plan ve kesit çizimleri düzenlenmiş ve bu çizimler altlık olarak kullanılarak analize yönelik yeni çizimler üretilmiştir. Sayısal analizler, literatüre dayalı formüller üzerinden betik kodu ve görsel kodlama ile oluşturulan analiz algoritması aracılığıyla Rhino/Grasshopper ortamında gerçekleştirilmiş, grafik ve tablo çıktı dosyaları halinde derlenmiştir. Elde edilen analiz değerleri, tipoloji, ölçek, işlev, dönem ve kronotop olmak üzere örneklem kategorizasyonu ile belirlenen faktörler üzerinden istatistik ve grafik analizlerle sentezlenmiştir. Bulgular araştırma soruları üzerinden değerlendirildiğinde, yapı ölçeğinde hamamlar için sayısal değerler üzerinden anlamlı/anlamsız ilişkiler tespit edilse de mekân ölçeğinde halvetler için sayısal değerlerin kronotopik motifler ile güçlü ve anlamlı korelasyona sahip olduğu görülmektedir.

Quantitative and qualitative theories and techniques, such as semantic, perceptional, syntactic, and so on, have been employed for many years in urban and building scale spatial analysis. Decoding the complex and multi-layered presence of public places, as well as the addition of syntheses and outputs to design knowledge, is critical. The quantification of logical relations for the use of geometry in computational architecture, as well as the integration of scientific thinking and methodology, has been highlighted by Kotnik. There is few research on how to model and exploit spatial patterns effectively in relation to function and time. In terms of spatial configuration analysis, mathematical analysis methodologies combined with architectural knowledge and conclusions will provide various possibilities for the design process. In this respect, the aim of the research is to consider the option of combining chronotop and entropy approaches as a qualitative and quantitative analysis method on halvets from various hamams that have a similar function, spatial and geometric concept. The study utilizes a sample group of Istanbul bazaar hamams to investigate the integrated use potentials and limitations of morphological, topological, and chronotopic techniques within the framework of space analysis. The fact that the hamams are formed in a certain typology and have the feature of public space supports the interpretation of entropy and syntax values together with motifs. Space syntax, entropy and chronotopic analyzes were made in the study, which was carried out with 17 hamams selected in accordance with Eyice's hamam typology. First of all, the plan and section drawings of the hamams were organized and recreated for the data set and new drawings for analysis were produced by using these drawings as a base. Numerical analyzes were carried out in the Rhino/Grasshopper environment through an analysis algorithm created with script code and visual coding based on literature formulas, and were compiled as graphical and table output files. The collected analysis data were synthesized using statistical and graphical analyses based on the sample categorization variables of typology, scale, function, period, and chronotope. When the data are compared to the research questions, it is clear that the values for the halvets at the spatial scale have strong and meaningful correlations with the chronotopic motifs, whereas the hamams at the building scale show significant/meaningless relationships.

Keywords: Public