Mekânsal Ağ Analiziyle İşlevsel Alt Bölgelerin Tespiti: Kastamonu İli Üzerinden Bir İrdeleme


Creative Commons License

Sakarya A.

EKSEN Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, cilt.1, sa.1, ss.60-76, 2020 (Hakemli Dergi)

Özet

Bölge planlamada sınırların belirlenmesinde önemli olan işlevsel bölgelerin tespitine dair yazında farklı yöntem ve göstergeler kullanan çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmaların yerleşmeler arası çeşitli ilişkileri ve alt kademe yerleşmeleri içermemesi gibi bazı kısıtları vardır. Bu çalışmada yeni bir bakış açısıyla, coğrafi bilgi sistemleri programında yer alan mekânsal ağ analizi kullanılarak işlevsel bölge tespitine dair yazına katkı yapılması amaçlanmaktadır. Çalışmada bölge kavramı ve bölge türleri incelenerek, Türkiye’de farklı bölge türlerine göre yapılan çalışmalar aktarılmaktadır. Bu kapsamda hem Türkiye’de hem de dünyada işlevsel bölgeye yönelik yapılan çalışmalar üzerinden yöntem geliştirilmektedir. Çalışmanın görgül kısmında, karayolu bağlantıları üzerinden süre olarak yerleşmeler arasındaki en kısa mesafeyi tespit etmeye yarayan bir yöntem olan mekânsal ağ analiziyle Kastamonu ilinde yer alan ilçe ve köy yerleşmeleri kapsamında işlevsel alt bölgeler tespit edilmektedir. Bu yöntemle her köy süre olarak en yakın olduğu ilçe merkezinin işlevsel bölgesine dâhil edilmektedir. Analiz sonucunda her ilçe ölçeğinde tespit edilen işlevsel alt bölge sınırları, ilçelerin idari sınırlarıyla karşılaştırılmakta ve sonuç olarak özellikle ilin kuzeyinde, sahil kesiminde yer alan ilçeler başta olmak üzere ilçelerin işlevsel alt bölge sınırlarıyla idari sınırlarının uyuşmadığı tespit edilmektedir. Bu doğrultuda, idari sınırlara göre yapılacak planlama çalışmalarının veya alt bölge tespitlerinin sorunlu olacağı vurgulanmakta, son olarak da çalışmanın varsayımları üzerinden kısıtlar ifade edilerek yeni çalışmalar için öneriler ortaya konmaktadır.

Various studies in the literature use different variables to determine functional regions which are important in determining the borders in regional planning. These studies have some limitations such as ignoring the relations between the settlements and lower level settlements. This study aims to contribute to this literature by proposing a new perspective to determine functional regions via spatial network analyses provided by geographic information systems. First, the concept and the types of regions will be discussed and the studies on different types of regions in Turkey will be summarized. The sub-regions of the districts and villages in Kastamonu province are determined with the spatial network analysis which is based on the shortest network distance between regions. With this method, each village is included in the nearest district. The sub-regions derived from the analyses are compared with the administrative boundaries of the districts. The results showed that the administrative boundaries of the north zone and the coastal zone do not fit with the region boundaries derived from the network analyses. Given that, this study emphasizes the potential problems of planning applications if administrative borders are used in decision making. Finally, the limitations of the study are discussed to pave the way for new studies.