MILLI EGITIM, vol.49, no.226, pp.401-431, 2020 (Scopus)
: Meslekler hakkında bilgi sahibi olmak, ortaokul
öğrencilerinin mesleki gelişimi açısından önemli bir faaliyettir. Çocuk
edebiyatı, ortaokul öğrencilerinin meslekler hakkında bilgi sahibi olabileceği
bir kaynak olma potansiyeline sahiptir. Söz konusu potansiyele dayanarak bu araştırmada
Türk çocuk romanlarında hangi meslekler hakkında detaylı bilgi verildiği, diğer
bir ifade ile hangi mesleklerin tanıtıldığı incelenmiştir. Araştırma bütüncül
tek durum çalışması şeklinde tasarlanmıştır. Bu doğrultuda, ölçüt örneklem ile
inceleme nesnesi olarak doksan Türk çocuk romanı belirlenmiştir. Belirlenen
inceleme nesnesi, meslek inceleme ve meslek sınıflandırma ölçütlerinden oluşan
veri toplama araçları doğrultusunda doküman incelemesine tabi tutulmuştur. Elde
edilen veriler; tümdengelimsel ve tümevarımsal içerik analizi teknikleriyle
incelenmiştir. Yapılan incelemeye göre Türk çocuk romanlarında birçok farklı
mesleki alandan birçok farklı meslek tanıtılmaktadır. İncelenen çocuk
romanlarının neredeyse tamamında meslek tanıtılmasına rağmen, ortalama olarak
az sayıda meslek tanıtılmaktadır. Ayrıca küçük bir meslek grubunun
tanıtılmasına diğerlerinden daha fazla odaklanılmaktadır. Türk çocuk romanları
ortaokul öğrencilerinin gelecekte sahip olmak istediği meslekleri tanıtmakta
yeterlidir. Ancak onların mesleki dünyasını zenginleştirecek meslekleri
sunmakta yetersiz kalmaktadır. Benzer şekilde bugünün ve geleceğin önemli
mesleklerini içeren STEM mesleklerini tanıtmakta da yetersiz kalmaktadır.
Mesleklerin beceri düzeyi ile tanıtılma düzeyi arasında hem doğru orantılı hem
de ters orantılı bir ilişki bulunmaktadır. Benzer şekilde mesleklerin prestij
düzeyi ile tanıtılma düzeyi arasında da hem doğru hem de ters orantılı ilişki
bulunmaktadır. Sonuç olarak Türk çocuk romanları mesleki bilgi kaynağı ve
mesleki rehber olma işlevine sahiptir. Ancak belirtilen yetersizlikler nedeniyle
bu işlevi oldukça sınırlanmaktadır.
Knowing
about occupations is essential in secondary school students’ career development. Children’s literature has a
potential to be a resource for secondary
school students to learn about the occupations. Based on this potential,
which occupations are given in detail
about Turkish children’s novels, in other words
which occupations are introduced in Turkish children’s novels are
examined in this study. It is designed
as a holistic single-case study. Accordingly, ninety Turkish children’s novels
are identified as the object of this study by using criterion sampling. Then, document review is conducted
on the object using occupational investigation
and occupational classification criteria as data collection tools. The resulting data is examined with deductive and
inductive content analysis. Findings show that many different occupations from
various occupational fields are introduced
in Turkish children’s novels. Despite the fact that almost all of the novels examined introduce an occupation, a
small number of occupations are introduced
on average. Additionally, more emphasis is placed on a small occupational
group. Turkish children’s novels are adequate to introduce the occupations that
secondary school students wish to have in the future. However, they are inadequate in offering occupations that
will enrich their occupational world. Similarly,
they are inadequate in introducing STEM occupations which include important occupations of today and the
future. There is a direct proportional and
inversely proportional relationship between the skill level and how much an occupation is introduced, and also between
the prestige level of the occupations and how much an occupation is introduced.
As a result, Turkish children’s novels function as a vocational guidance and a
source of occupational information. However,
this function is very limited due to abovementioned reasons.