TERME KARACALI CAMİSİ’NİN MİMARİ ÖZELLİKLERİ VE KORUMA SORUNLARI

Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yılında "Dünden Bugüne Türk Mimarlığı" Uluslararası Genç Araştırmacılar Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 22 - 24 Mart 2023, ss.448-463

Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
Basıldığı Şehir: Ankara
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.448-463
Yıldız Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Türkiye’deki yığma ahşap yapılar büyük oranda ahşaba erişimin fazla olduğu Karadeniz Bölgesi’nde görülmektedir. Bu bölgede konut, ambar, ahır, samanlık gibi yapılar sıklıkla bu teknikle inşa edilmiştir. Kırsal alanlarda yer alan çok sayıda yığma ahşap dini mimari miras örnekleri de günümüze ulaşmıştır. Türkiye’de tespit edilen en erken tarihli ahşap yığma cami örneklerine, diğer illerden sayıca daha fazla ahşap caminin bulunduğu Samsun’da rastlanır. Bu çalışmada Terme ilçesinde yer alan, mimari özellikleri ve niteliği ile öne çıkan ve 1996 tarihinde yasal olarak koruma altına alınan Karacalı Camisi ayrıntılı olarak incelenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda literatür ve arşiv taraması yapılmış, saha çalışmaları gerçekleştirilmiştir.

İki ana bölümde kurgulanan yazıda, öncelikle Terme ilçesi ve çevresinde yaşadığı bilinen uygarlıklar hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölüm ise Karacalı Camisi’nin mimari özellikleri ve koruma sorunlarına ayrılmıştır.

Mezarlık içinde bulunan caminin yapım tarihi henüz tam olarak bilinmemekte olup 18.yy başında inşa edildiği görüşü vardır. Dikdörtgen planlı harim, üç yönden revaklar ile çevrilidir. Çatısı üç yöne kırma şeklindedir. Ahşap yığma duvarlarda kurtboğaz geçme detaylarına sahip camide yapım tekniğine bağlı olarak çok fazla açıklık bulunmamaktadır. Karacalı Camisi bezeme açısından oldukça sadedir.

Cami günümüzde vakit namazlarında aktif olarak kullanılmadığından bakımsız kalmış ve zaman içinde çeşitli müdahaleler görmüştür. Ancak genel olarak mimari özgünlüğünü korumakta olup sonradan yapılan uygulamaların bir kısmı kaldırılabilir niteliktedir. İlk inşa edildiği konumundan taşınmamış olması, çevresiyle kurmuş olduğu ilişki, özgün işlevinin değişmemesi ve plan kurgusunun bozulmamış olması bakımından bütünlüğünü de büyük oranda korumaktadır. 449

Karacalı Camisi’nin mimari özellikleri (plan-cephe düzeni, çatı formu, ahşap elemanların boyutları vb.) Samsun’da yer alan, tarihleri tespit edilmiş diğer camiler ile karşılaştırıldığında, ortaya çıkan benzerlikler caminin 18.yy’dan daha önce inşa edilmiş olduğunu düşündürmektedir.

Eskilik, teknik, işlev, eğitim değeri gibi birçok değere sahip Karacalı Camisi’nin ilk yapım tarihini ve onarım tarihlerini tespit etmek için dendrokronolojik analiz yapılmalı, nitelikli bir belgeleme çalışması gerçekleştirilmeli, özgünlük ve bütünlüğünü korumayı hedefleyen bir restorasyon projesi hazırlanarak uygulanmalı ve caminin vakit namazlarında da kullanılması için yöre halkı teşvik edilerek caminin sürekliliği sağlanmalıdır.