Kurmacanın Grameri (Sanatta Hakikat ve İçtenlik Sorunu)

Taşdelen V.

Ketebe, İstanbul, 2021

  • Yayın Türü: Kitap / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2021
  • Yayınevi: Ketebe
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Yıldız Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Sanat ve gerçeklik, sanat ve hakikat, sanat ve ahlâk, öteden beri üzerinde sıkça konuşulan konular arasında yer almıştır. Sanat ve gerçeklik konusunu tartışmak, sanatta bu dünyanın yeri nedir, sorusunu tartışmaktır; sanat ve hakikat konusunu tartışmak, sanatın dili ile gerçekliğin doğası arasındaki ilişki nasıldır ve nasıl olmalıdır sorusunu tartışmaktır. Sanat ve ahlâk konusu ise sanatta etik değerlerin yeri ne olmalıdır, etik ve estetik değerler arasındaki ilişki nedir, sorusuna bir cevap aramaktır.

Aristoteles, Poetika’da tragedyanın olmazsa olmaz koşullarını sayar. Bu koşullardan biri, sanat eserinin “konusu” ya da “teması” olarak tanımlayabileceğimiz “öykü”dür (Aristoteles, 1983: 23). O, “öykü”ye belirli ölçütler getirir. Ona göre, bir sanat eserinin, uzunluk, genişlik, büyüklük vb. bakımlardan insanın algılama sınırının üzerinde olmaması (Aristoteles, 1983: 27-28), aynı zamanda anlaşılır ve kendi içinde tutarlı olması gerekir. “Konu”ya getirilen bu ölçütler tartışılabilir, kabul edilmeyebilir. Ancak “konu”nun gereksizliğini savunmak o kadar kolay olmayacaktır; zira her sanat eserinin belirli bir konu etrafında örüntülendiği bir gerçektir. Bu da sanat eserinin bir şeyden bahsettiği, bir tema etrafında merkezileştiği, bir sorunu açtığı ve ifşa ettiği anlamına gelir.

Peki, sanat eserinin öyküsü olabilirlik yönünden nasıl bir özelliğe sahip olmalı, neyi anlatmalıdır: Olanı mı, yoksa olası/mümkün olanı mı? Gerçeği mi yoksa ideali mi? Mümkün olanı mı yoksa imkânsız olanı mı? Soru basit gibi görünse de, sanatın doğasına ilişkin verimli bir tartışmanın kapısını aralamaktadır.