COVID-19 Soğuk Zincir Aşı Dağıtım Ağının Tıbbi Atık Yönetimi ile Birlikte Optimize Edilmesi

40. YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI VE ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ KONGRESİ, İstanbul, Türkiye, 4 - 07 Temmuz 2021, ss.111

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: İstanbul
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.111
Yıldız Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

COVID-19 pandemisi tüm dünyayı hem sosyal hem de ekonomik olarak kötü yönde etkilemektedir. Salgının kötü etkilerinden kurtulmak için tüm dünya salgının başladığı ilk tarihten beri büyük bir çaba harcamaktadır. Ancak toplumun tamamı hastalığa karşı aşılanmadan salgının bu kötü etkilerinden kurtulmak pek mümkün görünmemektedir. Tüm dünya halkını etkileyen bu virüs için nüfusun tamamen aşılanması çok zorlayıcı bir dağıtım sürecini de beraberinde getirmektedir. Üretilen aşıların tüm dünya ülkelerine dağıtılması ve ülkelerin kendi içinde uygulayacağı aşı dağıtım politikaları toplum bağışıklığının oluşması adına büyük önem arz etmektedir. Aşılar sahip oldukları yapısal özellikler nedeni ile özel taşıma ve saklama koşullarına sahiptirler. Aşıların taşıma ve depolama sırasında belirli sıcaklık seviyelerinde tutulması gerekmektedir. Bu nedenle Soğuk Zincir sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sistemler sayesinde aşılar tüm dağıtım sürecinde bozulmadan son kullanıcıya aktarılabilmektedir. Soğuk Zincirin kırılması aşıların bozulmasına ya da etkisiz hale gelmesine neden olabilmektedir. Toplumun tamamının bağışıklığını sağlamak için başlayan aşılama süreci yüksek miktarda tıbbi atığı da beraberinde getirmektedir. Bu durum aşılama uygulamalarının yapıldığı sağlık merkezlerinde, tıbbi atık toplama noktalarında ve tıbbi atıkların taşınmasında kullanılan araçlarda şu ana kadar görülmemiş bir yoğunluğa sebep olabilmektedir.

Bu çalışmada aşıların çabuk bozulabilen yapıları ve Soğuk Zincir gereklilikleri dikkate alınarak Türkiye’de il düzeyinde COVID-19 aşısının dağıtımına odaklanılmıştır. Aşıların dağıtımının yanı sıra aşı uygulaması sonucu ortaya çıkan tıbbi atıkların yönetimi konusu da dikkate alınmıştır. Bu kapsamda öncelikle literatürde daha önce Aşı Dağıtım Optimizasyonu için yapılmış çalışmalar incelenmiş ve COVID-19 aşısının farklılıkları da dikkate alınarak literatürdeki boşluklar ortaya konmuştur. Daha sonra problemin çözümü için bir Karışık Tamsayılı Programlama Modeli sunulmuştur. Daha sonra sunulan model deterministik veriler ile İzmir ili için uygulanmış ve sonuçları analiz edilmiştir. Son olarak gelecek çalışmalar için birtakım öneriler yapılmıştır.