Kutlu Başlangıçtan Ebedi İstirahatgâha: Türk Tasavvuf Edebiyatında Toprak Algısı

Harmancı M.

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, sa.13, ss.23-38, 2014 (Hakemli Dergi)

Özet

İlkçağ mitolojilerinden başlayarak bazı kavramların sembol dilinin çağrışımlarıyla donandığı görülür. Toprak kavramı da en eski metinlerden bugüne dönemlerin yaşayış ve düşünme tarzlarından da beslenerek çeşitli anlamlar yüklenmiştir. İslami inanç yapısının kültürel öğelerle etkileşimiyle ortaya çıkan tasavvuf edebiyatında da bu kavram, ihtiva etmiş olduğu anlam zenginliğiyle gerçek ve mecaz çağrışımlar için kullanılır. Dünyanın ve insanın yaratılışının ana maddelerinden biri olarak kabul edilen toprak; tevazu, teslimiyet, sadakat, canlılık, eminlik gibi vasıfların temsilcisi olarak metinlerde yer bulurken inanış, rahmet ve bereket sembollerinin yanında ölümü de zihinlerde canlandırır. Bu çalışmada Türk tasavvuf edebiyatına ait metinlerden hareketle toprak kavramının ortaya koyduğu çağrışımlar ifade edilmeye çalışılacaktır. 

Starting from ancient mythologies, it can be seen that some conceptsare endowed with connotations of the symbol language. Notionof soil is also loaded with various meanings by being fed from the oldest texts to the today's understandings and manners of lives. This notion is used for literal and figurative connotations with its containing meaning richness in tasawwuf/sufi literature which emerged from the interaction betweenIslamic belief structure and cultural elements. Soil which is accepted as one of the basic ingredients of creation of the world and the humankind, on one hand, is used in texts as a symbol of humility, devotion, loyalty, vitality, reliableness on the other hand, it also connotates death in minds along with belief, mercy and grace symbols. In this study, the connotations that notion of soil will be tried to revealed based on the Turkish Tasawwuf texts.