Akademik Veri Yönetim Sistemi
Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, sa.24, ss.1-16, 2023 (Hakemli Dergi)
Muhasebe mesleği, Osmanlı İmparatorluğu döneminde devlet muhasebesi şeklinde ortaya çıkmıştır. 1839 Tanzimat sonrası ise Kanunname-i Ticaret ile büyük değişim başlamış, 1879-1885 yılları arasında büyük gelişmeler ortaya çıkmıştır. İlk önce çift taraflı kayıt yöntemine geçilmiş, ticaret erbabının örgütlenmesi için Dersaadet Ticaret Odası kurulmuş, daha sonra ise ticaret ve sanayinin ihtiyaç duyduğu girişimci ve muhasebe meslek elemanları yetiştirilmesi için Hamidiye Ticaret Mektebi kurulmuştur.
Cumhuriyetin kurulmasıyla muhasebe mesleğinde yeni bir dönem başlamış, 1926-1930 döneminde çok çeşitli yasal düzenlemeler yapılarak süreç hızlandırılmış ve geliştirilmiştir. Söz konusu bu süreçte en önemli gelişme üç adet vergi yasasının uygulanmaya başlanmasıdır. Bunlar Kazanç Vergisi Yasası 1926, Muamele Vergisi Yasası 1927 ve İstihlak Vergisi ve Resimleri Yasası 1930 yılında uygulamaya girmiştir. 1930 yılına gelindiğinde işletme ağırlıklı bağımsız muhasebe mesleğinin büyük şehirlerde ortaya çıktığı gözlemlenmiştir. Yine 1930-1940 yılları arasında muhasebe uygulamaları vergi gelirini artırmak ve kaybını önlemek için vergi tabanlı muhasebeye odaklanılmış, ayrıca denetim, muhasebe meslek mensubu yetiştirme ve işletmecilik alanında büyük gelişmeler olmuştur. Bu dönemlerde muhasebe mesleğinin gelişmesi üzerine devlet yönetimi ilk kez muhasebe mesleğini ve mensuplarını yasal düzene kavuşturma mücadelesine girmiştir. Meslek örgütü eksikliğini gidermek adına da İstanbul da, 1942’de Eksper muhasipler ve işletme organizatörleri derneği kurulmuştur. Bu derneğin günümüzde ki adı Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği olup, 1989 yılında muhasebe meslek yasasının çıkmasıyla birlikte TÜRMOB kurulmuş ve mesleğin gelişiminde ve saygınlığında aktif rol oynamıştır.
In the Ottoman Empire, the accounting profession emerged in the form of state accounting. After
the Tanzimat in 1839, a significant transformation began with Kanunname-i Ticaret, and substantial
developments emerged from 1879 to 1885. First, the double-entry accounting method was adopted, then,
the Dersaadet Chamber of Commerce was established for the organization of tradesmen. Hamidiye
Commercial School was established to train entrepreneurs and accounting professionals.
With the establishment of the Republic, a new era started for the accounting profession. The
process was accelerated and developed by making various legal arrangements between 1926-1930. The
most important development in this process is the implementation of three tax laws. These were the
Income Tax Act of 1926, the Transaction Tax Act of 1927, and the Excise Tax and Duties Act of 1930.
By 1930, business-oriented independent accounting professionals emerged in big cities. Between 1930
and 1940, accounting practices focused on tax-based accounting in order to increase tax revenue and
prevent its loss, and there were great developments in auditing, training of accountants and business
administration. In this period, upon the development of the accounting profession, the state
administration entered the struggle for the legal order of the accounting profession and its members for
the first time. In order to eliminate the lack of professional organization, the Association of Expert
Accountants and Business Organizers was established in Istanbul in 1942. The current name of this
association is the Association of Accounting Professionals of Turkey. Eventually, TÜRMOB was
established in 1989 with the enactment of the accounting professional law and played an active role in
the development and prestige of the profession.