Eski Uygurca Abhidharma Metinlerindeki İkilemeler

Ölmez M., Can Z. P.

International Journal of Old Uyghur Studies, cilt.2, sa.2, ss.211-238, 2020 (Hakemli Dergi)

Özet

Anlamı güçlendirmek amacıyla aynı sözcüklerin tekrar edilmesi, anlamları birbirine yakın ya da karşıt olan sözcüklerin veya aralarında ses benzerliği bulunan anlamlı ya da anlamsız sözcüklerin yan yana kullanılması ile kurulan ikilemeler hem tarihî hem de çağdaş Türk dillerinde sık başvurulan bir ifade biçimi olmuştur. Eski Uygurca içinde de önemli bir yeri bulunan bu ifade biçiminin Eski Uygurca Abhidharma metinlerinde de sıklıkla kullanıldığı gözlenmektedir. Bu çalışmada, Eski Uygurca Abhidharma-kośabhāṣya (阿毘達磨俱舎論 Apidamo jushelun) ile Abhidharmakośabhāṣya-ṭīkā-tattvārthā (阿毘達磨俱舎論實義疏 Apidamo jushelun shi-yishu) eserlerindeki ikilemeler, Türkiye Türkçesindeki karşılıkları ile birlikte bir liste hâlinde sunulmuştur.

Hendiadys, as a figure of speech made by repetition the same word, using near-synonymous or antonymous words together or joining two phonetically similar words, is often used for emphasis in both old and modern Turkic languages. One of the Old Turkic languages where hendiadys is frequently used is Old Uighur. As important resources for Old Uighur, Abhidharma-kośabhāṣya (阿毘達磨俱舎論 Apidamo jushelun) and Abhidharmakośabhāṣya-ṭīkā-tattvārthā (阿毘達磨俱舎論實義疏 Apidamo jushelun shi-yishu) in Old Uighur include a wide range of hendiadys. In this work, hendiadyses included in those two Abhidharma works are listed with their Turkish equivalents.