Akademik Veri Yönetim Sistemi
1st Middle East Congres on Disaster and Prehospital Management, İstanbul, Türkiye, 08 Ekim 2017
Dünyanın oluştuğu 4.6 milyar yıldan beri sayısız kez tekrarlanan depremler, heyelanlar, su baskınları, volkanik patlamalar, kasırgalar, hortumlar aslında gezegenimize şimdiki çehresini veren sıradan olaylardır. Afetler bazen küresel ölçekli olabilir ve hatta canlıların soylarının tamamen yok olmasına neden olabilir. Dünya jeolojik tarihi bu yok oluşlarla doludur. Dünya afetler tarihi insanoğlundan eskidir. Dörtmilyaraltıyüzmilyon yıl yaşındaki Dünya tarihinde sayısız afetler yanında 5 tane küresel yokoluş afeti yaşanmıştır. İnsanoğlu bu tarihin sadece birkaç milyon yılında vardır. Öncesinde yoktur. İnsan öncesinde ortaya çıkan büyük küresel afetler sırasında denizlerde ve karalarda yaşayan hayvan ve bitki topluluklarının önemli bir kısmı yeryüzünden silinmiştir. Bu yokoluşları genellikle meteorlar, volkanik faaliyetler ve iklim değişimleri tetiklemiştir. İnsanoğlu var olduğundan beri hem afetleri etkilemiş, hem de, afetlerden etkilenmiştir. İnsanoğlunun biyosfere ve hidrosfere yaptığı ilk önemli darbe, yaklaşık 1 milyon yıl önce ateşi bulunması, avcı insanların aşırı avlanması, bazı hayvan türlerinin yok olması ile bazı bitki türlerinin ormanların yakılarak tükenmesiyle yaşandı. Bitki örtüsünün bozulması ile yağışlar değişti ve toprak erozyonu hızlandı. Atmosfer ve hidrosfer bileşenleri arasındaki hassas denge etkilendi. Sanayi devrimi ile birlikte küresel iklim sisteminin dönüşüm parçası olan geri besleme mekanizması istem dışı bozulmaya başladı. Günümüzde afetler daha şiddetlendi ve ekonomik kayıplar hızla artmaya başladı.
2017 yılı büyük afetlerle başladı. ABD'nin Florida eyaletini Eylül ayında vuran İrma kasırgasında 13 milyon kişiye elektrik verilemedi. 180 bin kişi barınaklarda yaşadı. Toplam ölü sayısı 60’ı geçti. Harvey ve İrma kasırgalarının sadece ABD'nin Texas ve Florida eyaletlerine verdiği zararın 290 milyar dolar oldu. Maria ise 3.5 milyon nüfuslu Dominica Adası, Porto Riko’da etkili oldu. Yine Eylül ayında Meksika’da iki hafta içinde M8.1 ve M7.1 büyüklüklerinde iki deprem oldu. Yüzlerce hasarlı yapıya ve depremlerin büyüklüklerine rağmen erken uyarı sayesinde insanlar sokaklara çıkabildiklerinden sadece 300 dolayında insan hayatını kaybetti.
Dünyada 2016 yılında 377 doğa kaynaklı afet meydana gelmiştir. Bu afetlerde 7628 kişi hayatını kaybetmiş, 33.972’den çok fazla kişi yaralanmış ve 411 milyon insan etkilenmiştir. 2016 yılında Dünya genelinde en fazla afet vakası ve can kaybı Ağustos ve Kasım aylarında yaşanmıştır. Çin, afetlerin en fazla oluştuğu bir ülkedir. Meteorolojik olayların hemen hemen yarısı bu ülkede ortaya çıkmıştır. 13 milyon insanın etkilendiği bu afetlerde 1.157 kişi hayatını kaybetmiştir. 2016 yılında meydana gelen doğa kaynaklı afetlerin % 6’sı, can kayıplarının ise % 16’sı depremler nedeniyle olmuştur. 2016 yılı içerisinde M>7.0 depremlerin sayısı 17’dir. Bu depremlerden 13’ü ölümlü kayıplarla sonuçlanmıştır. Dünya Risk Çözümleri üzerine Reasürans Şirketi olan Munich Re, ekonomik kaybın dünya genelinde 175 milyar ABD $’a ulaştığını açıkladı.
Türkiye’de 2016 yılında can ve mal kaybına yol açan 323 doğa kaynaklı afet gerçekleşmiş olup, bunlar içinde sel ve su baskınları tüm afet olaylarının % 34’ünü oluşturmuştur. Türkiye’de doğa kaynaklı afetlerde kaybettiğimiz vatandaşlarımızın sayısı 83’dür. Bunların afet türlerine göre dağılımı şöyledir: 24 kişi sel, 24 kişi rip/çeken akıntıda boğulma, 22 kişi heyelan, 8 kişi yıldırım, 4 kişi çığ ve 1 kişi de fırtına sonucudur. Yaralı sayısı 49’dan çok fazladır. Kayıp sayısı ise 4 olarak kaydedilmiştir. 2016 yılında sayısal olarak en fazla afet Eylül ayında meydana gelmesine rağmen en fazla can kaybı Temmuz ve Kasım aylarında yaşanmıştır. Dünya Risk Raporlarında Türkiye en yüksek riskli ülkeler arasında 12. sırada yer almaktadır. “Risk Düzeyi ve Eğilimi” açısından bakıldığında da Türkiye “riski en yüksek ve artış eğilimli” 10 ülke içinde yer almaktadır. Türkiye, ortalama % 5.21 Dünya Risk İndeks Puanı (WRI) ile düşük riskli ülkeler sınıfında ve 171 ülke arasında 106. sıradadır. Afetlerle baş etme riski puanı (% 69.11) ile maruz kalma risk puanı (% 12.25) yüksektir. Bu puanlarda yüksek riskli bir ülkeler arasında yer almaktadır. Savunmasızlık, uyum gösterme kapasitesi açısından orta düzeyli ülkeler arasındadır (% 19,20).
Dünya tarihi yüzlerce doğa kaynaklı afetlerle doluyken gelecekte, antibiyotiğe direnç, ormansızlaşma, çölleşme, kuraklık, ekonomik çöküntü küresel Isınma, kıtlık, Gulf Stream’in akıntısının durması, Süperkasırga (hypercane), terörizm, su krizi, aşırı nüfus artışı, jeomanyetik terslenme, buzul çağı, göktaşı çarpması, kütlesel yokoluş, megabindirme depremi, megatsunami, nükleer savaş, aşırı tüketim, aşırı avlanma, süper volkanlar (volk. kış), deniz düzeyi yükselimi, petrolün tükenmesi, bulaşıcı hastalıklar ve dünya dışı etkiler gibi tehlikeler olasılıkla sürdürülebilir yaşamımız için büyük riskler oluşturmaktadır.