Mümeyyiz Çocuk Dergisinde (1869-1870) İdeal ve Gerçek Çocukluk

Kahya H.

Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, sa.23, ss.1-20, 2024 (Scopus)

Özet

Dünyada çocukluk çalışmalarının büyük çoğunluğu Batı toplumları ekseninde yürütülmüştür. Osmanlı toplumundaki çocukluk kavramı üzerinde fazla çalışma yapılmamıştır. Alandaki boşluğu doldurmak için bu çalışma, Arap harfli ilk Türkçe çocuk dergisi Mümeyyiz (1869-1870) ekseninde ideal ve gerçek çocukluk kavramını ortaya koymak üzere yürütülmüştür. Dergideki çocukluk anlayışının ortaya konmasında övgü ve yergi kriterleri ölçü alınmıştır. Buna göre Mümeyyiz çocuk dergisinde ideal çocuğun İslâm dini açısından dindar, bilgili, erdemli ve çalışkan; padişaha, ebeveyne ve öğretmene karşı itaatkâr olması beklenir. İdeal çocuk cömert, dürüst, kanaatkâr, iyiliksever gibi başka olumlu evrensel değerlere de sahip olmalıdır. Buna mukabil dergide gerçek çocuk ev, okul ve sokak ortamlarında davranış bozukluğu sergileyen, güdülenme ve eğitim kazanımları açısından eksiklikler gösteren birey olarak tasvir edilmiştir. Bununla birlikte dergide bilgi ve beceri bakımından gelişmiş, davranış bakımından olgun ve eğitimli gerçek çocuklardan örnek vak’alar çerçevesinde söz edildiği de tespit edilmiştir. Bu çalışma, son dönem Osmanlı çocukluk algısının tam anlamıyla ortaya konabilmesi için döneme ilişkin diğer önemli kaynakların da incelenmesini önermektedir.